آزمون ریون پیشرفته یا ماتریسهای پیشرونده پیشرفته ( APM )

آزمون ریون پیشرفته

آزمون ماتریسهای پیشرونده ریون (۱)

آزمون ریون پیشرفته یکی از آزمونهای هوشی غیرکلامی است که توسط ریون در انگلستان برای اندازه گیری عامل عمومی ( g ) اسپیرمن ساخته شده است. بعد از تهیه این آزمون پژوهشهای زیادی درباره آن به عمل آمده و بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته است. درحال حاضر سه فرم این آزمون برای اندازه گیری هوش افراد در همه سطوح توانائی- از کودکان ۵ ساله تا بزرگسالان سر آمد- در دسترس است.

ماتریسهای پیشرونده پیشرفته ( APM )(۴) یا آزمون ریون پیشرفته فرم سوم آزمون ریون است که دارای دو دفترچه است وبرای سنجش هوش بزرگسالان درخشان ( ۱۱ سال الی بزرگسالی ) بکار گرفته می شود.

نسخه اولیه این فرم با ۱۲ سوال در دفترچه اول و۴۸ سوال در دفترچه دوم در سال ۱۹۴۷ منتشر گردید. در سال ۱۹۶۲ با تحلیل سوالی که آ.ر. فوبس(۱) روی سوالات آزمون انجام داد تعداد ماده های دفترچه دوم از۴۸ به ۳۶ ماده تقلیل یافت. ازآن موقع تا به امروز نسخه تجدید نظر شده ۱۹۶۲ توسط روانشناسان ومحققان بکار گرفته می شود.

توصیف آزمون ریون پیشرفته یا ماتریسهای پیشرونده پیشرفته ( APM )

آزمون ریون پیشرفته شامل دو دفترچه وبرای سنجش افراد با توانائی ذهنی متوسط وبالاتر از متوسط ( ۱۱ سال الی بزرگسالی ) بکار گرفته می شود. دردفترچه اول ۱۲ سوال ودر دفترچه دوم ۳۶ سوال چاپ شده است. سوالهای مطرح شده در هر دو دفترچه یکسان هست همگی شامل توالی الگوهای اشکال یا نمودارهایی هستند که بر اساس منطق خاص تنظیم شده اند. آزمودنی باید هر یک از تصاویر یا نمودارها را با انتخاب یک تصویر از بین چند تصویر ارائه شده در پائین صحفه کامل کند. یافتن پاسخ هر سوال مستلزم آن است که آزمودنی رابطه بین اجزای تصاویر را کشف کند سپس رابطه کشف شده را برای یافتن جزء ناقص بکار برد.

دفترچه اول آزمون ریون پیشرفته بعنوان یک مجموعه تمرینی قبل از دفترچه دوم روی آزمودنی اجرا می شود تا آزمودنی با روش کار وجواب دادن آشنا شود. درضمن می توان به عنوان یک آزمون کوتاه مدت برای مشخص کردن اینکه ازمودنی جزء ده درصد بزرگسالان کم هوش، یا هشتاد درصد بزرگسالان متوسط ویا جزء ده درصد بزرگسالان با هوش تست بکار برد. دفترچه دوم مجموعه اصلی آزمون را تشکیل می دهد. با توجه با عملکرد آزمودنی دراین دفنترچه می توان رتبه درصدی وهوشبهروی را مشخص کرد. سوال های اولیه دفترچه دوم بسیار آسان است ولی به تدریج مشکلتر می شود بطوریکه سوالهای انتهایی بقدری مشکل است که کمتر کسی می تواند در یک زمان محدود، پاسخ درست آنها را پیدا کند.

آزمون ریون پیشرفته به دو صورت فردی وگروهی قابل اجراست. آزمودنیها می توانند سوالات دفترچه اول را در عرض ۱۰ دقیقه وسوالات دفترچه دوم را در عرض ۴۰ الی ۶۰ دقیقه پاشه دهند در هنجار یابی این آزمون روی دانش آموزان مقطع راهنمائی ومتوسطه شهر تبریز آزمون بصورت گروهی اجرا شد وبرای دفترچه اول ۱۰ دقیقه وبرای دفترچه دوم ۵۰ دقیقه فرصت داده شد.

دستورالعمل اجرای آزمون ریون پیشرفته

قبل از شروع به اجرای آزمون، کاهش اضطراب ونگرانی احتمالی آزمودنی، ایجاد آمادگی در او وآشنائی تقریبی با توانائیهای او مصاحبه مشاوره ای انجام می گیرد. و اطلاعات مورد لزوم در بالای برگ پاسخنامه یادداشت می گردد.

سپس آزماینده دفترچه اول آزمون را باز وتصویر بالای صفحه اول ( شماره ۱ ) را به آزمودنی نشان می دهد ومی گوید (( این تصویر را خوب نگاه کنید قسمتی از آن بریده یا برداشته شده است )) جای خالی را نشان می دهد ومی گوید (( هر یک از تصاویری که در اینجا آمده است )) تصاویر پائین صفحه را یک به یک با انگشت نشان می دهد (( می تواند جای خالی را پر کند ولی همه آنها درست نیست. فقط یکی از هشت تصویر است که اگر در جای خالی قرار گیرد می تواند تصویر بالای صفحه را هم در خط افقی وهم در خط عمودی به درستی کامل کند )) انگشت را در امتداد ردیف های ( افقی ) وستونها ( عمودی ) حرکت می دهد ودر جای خالی نگاه می دارد. می گوید (( شما آن تصویر را به من نشان بدهید )) معمولا آزمودنی بدون دشواری زیاد می فهمد که باید چه کار بکند، بلافاصله شماره ۸ را نشان می دهد . اگر آزمودنی نتواند پاسخ صحیح را نشان دهد توضیح را تا آنجا ادامه می دهد که کاملا بهفمد که چه کار باید بکند یا قضیه را بگیرد. اگر پاسخ آزمودنی غلط باشد به او توضیح می دهد که چرا غلط است واز او می خواهد که پاسخ صحیح را از میان تصاویر باقیمانده انتخاب کند.

پس از آنکه آزمودنی پاسخ صحیح را پیدا کرد آزماینده می گوید (( بلی درست است تنها هیمن تصویر است که می تواند تصاویر بالا را هم در خط افقی وهم در خط عمودی تکمل کند )). وقتی آزماینده متوجه شد که آزمودنی مسئله را فهمیده وآنچه را که باید انجام دهد را درک کرده وبه سوال یا مسئله شماره ۲ می پردازد به آزمودنی می گوید (( حالا این یکی را جواب بدهید تصاویری را نشان بدهید که می تواند تصویر بالایی را هم بصورت افقی وهم بصورت عمودی تکمیل کند )) معمولا در این مرحله هم مشکلی بوجود نمی آید براحتی تصویر شماره ۴ را نشان می دهد. اگر در این مسئله توضیح اضافی لازم باشد به مسئله اول بر می گردد وبا دوباره توضیح دادن آن از آن برای پاسخگوئی به سوال دوم بهره می گیرد، می گوید (( مانند مسئله اول تصویر انتخاب شده در مسئله دوم هم باید تصویر بالائی را هم در خط افقی هم در خط عمودی تکمیل کند )). هیچ توضیح دیگر دهد.

اگر آزمودنی در هر مرحله از جواب دادن به سوالات اشتباه کند قبل ا زپرداختن به مسئله بعدی آزماینده به او تذکر می دهد ومی گوید (( باید تصاویر پائین صفحه را به دقت نگاه کنید وبخاطر داشته باشید که فقط یکی از این تصاویر است که می تواند تصویر بالای صفحه را هم در خط عمودی وهم در خط افقی به درستی تکمیل کند )) اگر آزمودنی روی جزئیات ناچیز دقیق شود آزماینده به او می گوید (( زیاد روی جزئیات نروید چرا که تصویر یا کاملا درست است یا کاملا غلط )). بعد از مسئله اول در بقیه مسائل اولین پاسخ آزمودنی به مسئله چه درست وچه غلط یادداشت می شود.

معمولا افراد کم هوش نمی توانند پنج مسئله اول را حل کنند امتیاز آنها دراین دفترچه کمتراز ۶ است مگر اینکه تصادفا پاسخ تصویر انتخاب کنند. افراد متوسط درحل چهار مسئله اول با مشکل روبرو نمی شوند اشتباهات آنها از مسئله پنجم تا مسئله دهم بوقوع می پیوندد. بین آنها بندرت کسانی پیدا می شوند که بتوانند دو مسئله آخر را حل کنند نمره آنها دراین دفترچه بین ۶ الی ۱۰ قرار دارد. افراد با هوش اکثرا مسائل را حل می کنند دراین گروه هم کمتر کسی پیدا می شود که بیش از یک غلط داشته باشد.

بعداز اینکه آزمودنی سوالهای دفترچه اول را پاسخ داد آزماینده دفترچه دوم را به آزمودنی می دهد ومی گوید :

(( مسائل این دفترچه شبیه مسائل دفترچه اول است جز اینکه تعداد آنها زیاد است وهرچه به مسائل پایانی نزدیکتر می شوید مسائل مشکلتر می شوند. همه مسائل را از اول تا آخر به نوبت پاسخ دهید بعداز پاسخگویی به یک مسئله ورد شدن از آن، حق برگشت به آن مسئله ومسائل قبلی را ندارید. هر اندازه وقت بخواهید دراختیاز شما گذاشته می شود )) اگر خود آزمودنی پاسخها را یادداشت کند، آزماینده ابتداء یاد می دهد که چگونه پاسخها را روی پاسخنامه بنویسد. درجریان اجراء نیز کنترل می کند تا آزمودنی پاسخها را درست درجای مربوطه یادداشت کند. اکثر آزمودنیها درعرض ۴۰ الی ۶۰ دقیقه به همه سوالها پاسخ می دهند.

نمره گذاری تست هوش ریون پیشرفته

برای هر پاسخ صحیح طبق کلید تصحیح نمره یک وبرای پاسخ غلط نمره صفر تعلق می گیرد.

درپایان تعداد پاسخ های صحیح با یکدیگر جمع می شود نمره خام آزمودنی در آزمون بدست می آید. این نمره خام دربرگه پاسخنامه در خانه مربوط به جمع نوشته می شود. با در دست داشتن نمره خام درآزمون وسن آزمودنی، رتبه درصدی وهوشبهروی از روی جداول نرم استخراج ودر خانه مربوطه در پاسخنامه نوشته می شود. برای پیدا کردن رتبه درصدی وهوشبهر ابتدا از معادل هوشبهر نمره خام آزمودنی را تعیین و سپس با مراجعه به جدول وباتوجه به نمره بهره هوشی، رتبه درصدی معادل آن هوشبهر را پیدا می کنند. چون آزمون برای اندازه گیری هوش افراد متوسط وبالاتراز متوسط تهیه شده است در اینجا معادل های هوشبهر ورتبه های درصدی متوسط وبالاتر از متوسط آورده شده است لازم به تذکر است که این نرم ها بر اساس عملکرد ۲۵۶۱ دانش آموز مقطع راهنمائی ومتوسطه ( ۱۲ سال الی ۱۸ ) شهر تبریز بدست آمده است پس بایستی در تعیین هوشبهر ورتبه درصدی آزمودنیهای شهرهای دیگر بر اساس این نرم ها احتیاط لازم را بعمل آورد.