مقاله علمی پژوهشی چه بخشهایی دارد و چطور نوشته میشود ؟

مقاله علمی پژوهشی

تحقیق فرایندی است برنامه ریزی شده، هوشیارانه، نظام مند (systematic ) و قابل اعتماد برای یافتن حقایق یا فهم عمیق مسایل و مقاله علمی نوشته‌ای است که محقق در آن، جریان و حاصل تحقیق خود را بیان می‌کند و لازمه‌اش آن است که حامل پیام یا نظر و دعوی یا دست کم بیان تازه‌ای از آنها باشد. در چنین مقاله‌ای سهم محقق باید مشخص و معلوم گردد.

جایگاه و اهمیت مقاله علمی پژوهشی

• دسترسی به اطلاعات و یافته‌های پژوهشی
• شاخصی در ارزیابی تولید دانش
• ابزار گسترش و توسعه دانش
• ارتباط میان محققان
• ثبت و ضبط دانش بشری
• تولید سایر آثار و منابع مکتوب
• استاندارد‌سازی فرایند تولید علم
• کشف زمینه‌های تازه تحقیقی

پیش‌نیازها و مهارت‌های مقاله‌نویسی

• برخورداری از دانش موضوعی و احاطه کافی بر حوزهء مورد مطالعه و محدودیت‌های آن
• دسترسی مؤثر به منابع اطلاعاتی و جست‌ و جوی بهینه اطلاعات مرتبط با موضوع مقاله
• توانایی ایجاد پیوند میان منابع مورد مطالعه و دانسته‌های قبلی برای تدوین پیشینه پژوهش
• آشنایی با شیوه‌های استفاده و استناد به منابع، حقوق نسخه‌برداری و نحوه رعایت موازین اجتماعی و قانونی در استفاده از آثار دیگران
• آشنایی با ساختار یک مقاله علمی
• احاطه کافی بر زبان معمول در حوزه مورد مطالعه
• توانایی انتخاب مناسب‌ترین مجله
• مهارت در ایجاد تعامل سازنده با مجله‌ها، پاسخگویی به داوران و مهارت در ویرایش مقاله

اصول عمومی و پایه نگارش مقاله علمی پژوهشی

• پایبندی به رویکرد علمی
• رعایت بی‌طرفی در نگارش
• ایجاز و خلاصه‌گویی
• ساده نویسی
• شفاف‌سازی و پرهیز از ابهام
• امانت‌داری و رعایت حقوق نسخه‌برداری
• انتقاد‌پذیری

ویژگی‌های ضروری یک مقاله علمی پژوهشی

• اصالت موضوع
• عدم انتشار قبلی
• نگارش بر اساس زبان معیار
• پیوند کافی با آثار مرتبط قبلی
• برخورداری از ساختار علمی
• انسجام و یک دستی محتوا و ساختار
• مستند بودن یافته‌ها و ادعاها
• وضوح و پیچیدگی کافی

ویژگی‌های مطلوب یک مقاله علمی پژوهشی

• رویکرد تحلیلی و تفکر انتقادی
• مشارکت در دانش
• خلاقیت و نوآوری
• کاربرد‌پذیری نتایج
• پیشنهاد برای پژوهش‌های بعدی
• پیوند با مسائل روز
• جامعیت و عمق کافی
• ایجاز و خلاصه‌نویسی

انواع اصالت در مقاله‌های پژوهشی

• اصالت موضوع: نوآوری در انتخاب موضوع پژوهش
• اصالت داده‌ها و یافته‌ها: ارائه شواهد نوین پژوهشی
• اصالت اندیشه: بیان یک ایده تازه در پژوهش
• اصالت در تفسیر داده‌ها: استنتاج اطلاعات از زاویه یا زوایای نو
• اصالت جغرافیایی: نخستین تحقیق در آن زمینه در کشور
• اصالت روش‌شناختی: گذر از مرزهای مرسوم روش‌شناسی
• اصالت میان‌رشته‌ای: گذر از مرزهای قراردادی بین رشته‌ها
• اصالت در کاربرد پذیری نتایج: مشارکت در دانش
• اصالت در استمرار: ادامه یک کار اصیل
• اصالت در یافته‌های جانبی: سودمندی فراورده‌های جنبی پژوهش

۱- انواع مقالات بر اساس محمل انتشار

• مقاله‌های اصیل و نشریه‌های ادواری( علمی – پژوهشی، ترویجی، ژورنالیستی و … )
• مجموعه مقاله‌های ارائه شده در همایش‌های علمی( محلی، ملی، منطقه‌ای و بین المللی)
• مقاله‌های دانشنامه‌ای یا دائره المعارفی
• فصل‌های کتاب‌های گروهی

۲- انواع مقالات بر اساس نوع داده

• تحقیقی
• تحلیلی
• مروری و گردآوری

۳- انواع مقالات بر اساس موضوع

• تاریخی
• فلسفی
• ادبی
• انتقادی
• اجتماعی
• سیاسی

ساختار مقاله‌های علمی

۱-عنوان( Title ): نشانگر مندرجات مقاله و حاوی کلید‌واژه‌هاست.

۲- پدیدآور(  Author/s): نام، نشانی،درجه تحصیلی،محل کار و سمت نویسنده

۳- چکیده ( Abstract): محتوای اصلی مقاله به اختصار

۴- کلید‌ واژه‌ها( Keywords): برای افزایش دسترسی مقاله در هنگام جست و جو

۵- مقدمه ( Introduction ): زمینه‌سازی برای بحث اصلی

۶– بیان مسئله ( problem statement ): طرح مشکلی که زمینه‌ساز اجرای پژوهش شده است.

۷- اهداف ( Aims / objectives)

۸– سوالات و فرضیه‌های تحقیق ( Research questions & hypothesis )

۹- پیشینه پژوهش ( Literature review)

۱۰- معرفی طرح  (Research site ): ویژگی طرح و آنچه آن را از سایر آثار پژوهشی جدا می‌کند

۱۱- روش‌شناسی ( Methodology ): روش تحقیق و دلایل انتخاب آن

۱۲- جامعه ، نمونه و روش نمونه گیری : ( population & sample )

۱۳- ابزار پژوهش ( Research tools ) : برای مثال پرسشنامه ، مشاهده

۱۴- یافته‌ها ( Results / Finding) : نتایج به دست آمده به صورت جدول و نمودار ارائه میشود

۱۵- بحث و نتیجه‌گیری ( Discussion/ Conclusion )

۱۶-  محدوده و محدودیت‌ها ( Limits & Limitation)

۱۷- پیشنهاد‌ها

۱۸- تقدیر و تشکر( Acknowledgement

۱۹- منابع ( References / Bibliography )

۲۰-  پیوست‌ها ( Appendixes  )

عنوان مقاله علمی پژوهشی

• تابلوی راهنما و مجموعه‌ای از علائم مشخص کننده حد و مرزهای پژوهش است. بخش اول آن مسئله پژوهش و بخش دوم آن موقعیت مکانی و زمانی مطالعه است. عنوان عبارتی است که به وسیله آن پیامی را به دیگران انتقال می‌دهیم.

ویژگی‌های عنوان مناسب

۱ـ کوتاه و مختصر بودن / ۱۵ـ۱۲ کلمه / حذف کلمات زائد

۲ـ ایجاد نکردن مخاطره‌ای برای محقق، شرکت‌کنندگان و یا جامعه از نظر حقوقی

۳ـ نداشتن بار ارزشی

۴ـ آزمون‌پذیر بودن

۵ ـ داشتن فایده عملی یا نظری

۶ـ ملاحظات فردی و اجتماعی

۷ـ تکراری نبودن

۸ ـ نه کلی و نه جزیی بودن

۹ـ مرتبط بودن با رشته و علاقه محقق

۱۰ـ مهم بودن

نکات مهم در دستیابی به عنوان  مقاله

۱ـ هر پرسشی که به ذهنتان خطور می‌کند یادداشت کنید.

۲ـ فهرست پرسش‌ها را مرور کنید (دسته‌بندی کردن و حذف موارد نامربوط)

۳ـ پرسش‌های چیست، چرا و چگونه را از هم جدا کنید.

۴ـ دامنه پرسش‌ها را بررسی کنید (در آغاز سؤالات پهن دامنه (wide-ranging) است، مثل ساعت شنی)

۵ ـ پرسش‌های اصلی و فرعی را از هم جدا کنید.

مقدمه (introduction)

            ۱ـ حرکت از کلیات به جزئیات

            ۲ـ بیان سیر تاریخی موضوع

            ۳ـ مستند کردن مطالب و جنبه انشایی نداشتن

            ۴ـ پیوند منطقی بین پاراگراف‌ها

            ۵ ـ نتیجه‌گیری

 بیان مسئله

(مشکل یا مسئله‌ای که محقق به حل آن علاقه‌مند است)

            ۱ـ شروع از متغیر وابسته

            ۲ـ اشاره به نمونه پژوهش‌ها

            ۳ـ نتیجه‌گیری

اهمیت و ضرورت

            ۱ـ بنیادی (Basic)

            ۲ـ کاربردی (Applied)

هدف مقاله علمی پژوهشی

            ۱ـ توصیف (Description)

            ۲ـ تبیین (Explanation)

            ۳ـ پیش‌بینی (Prediction)

            ۴ـ کنترل (Control)

متغیر (variable)

مفهومی که مقادیر یا ارزش‌های مختلفی را می‌تواند به خود اختصاص دهد (مثلاً فیلم‌سینمایی یک مفهوم است ولی درصد بینندگان آن متغیر است).

            ۱ـ مستقل و وابسته

            ۲ـ گسسته و پیوسته

            ۳ـ کمّی و کیفی

            ۴ـ دو ارزشی و چند ارزشی

            ۵ ـ هویتی و فعال

            ۶ . تعدیل‌کننده و کنترل

سؤالات

            ۱ـ چیست ← توصیف

            ۲ـ چرایی ← تبیین

            ۳ـ چگونه ← مداخله ← پیش‌بینی و کنترل

• ملاک‌های لازم برای بیان سؤالات تحقیق

            ۱ـ رابطه بین دو یا چند متغیر را بیان کند.

            ۲ـ روشن، بدون ابهام و به صورت سؤالی بیان شود.

            ۳ـ آزمون‌پذیر باشد.

            ۴ـ جنبه ارزشی نداشته باشد.

• تدوین سؤالات تحقیق مهمترین و دشوارترین بخش هر طرح تحقیق است
• تدوین سؤالات تحقیق چهار مزیت دارد:

            ۱ـ جهت و محدوده تحقیق را مشخص می‌کند.

            ۲ـ پل ارتباطی بین موضوع تحقیق و فرضیه‌های تحقیق است.

            ۳ـ باعث انتخاب روش‌های تحقیق مناسب می‌شود.

            ۴ـ در پیش‌بینی نتایج به محقق کمک می‌کند.

فرضیه

انتظارات محقق در مورد رابطه بین متغیرها / حدس یا گمان هشیارانه / عصا در دست فرد نابینا

انواع فرضیه

            ۱ـ جهت‌دار ـ بدون جهت

            ۲ـ آماری (صفر و خلاف) ـ پژوهشی

ملاک‌های تدوین فرضیه

            ۱ـ روشن و دقیق باشد.

            ۲ـ آزمون‌پذیر باشد.

            ۳ـ با دانش موجود هماهنگ باشد.

            ۴ـ از قدرت تبیین برخوردار باشد.

            ۵ ـ فارغ از مفاهیم ارزشی باشد.

نکات مهم

            ۱ـ اگر در مورد مسئله‌ای اطلاعات روشن وجود ندارد فقط از سؤال استفاده می‌کنیم.

            ۲ـ اگر در مورد مسئله‌ای اطلاعات متناقض وجود  دارد از فرضیه بدون جهت استفاده می‌کنیم.

            ۳ـ اگر در مورد مسئله‌ای اطلاعات روشن وجود دارد از فرضیه جهت‌دار استفاده می‌کنیم.

            ۴ـ برای سؤالات چیستی که ماهیت توصیفی دارند نیاز به ارائه فرضیه نیست.

روش

به مجموعه قواعدی اطلاق می‌شود که به کمک آن تحقیق شکل می‌گیرد

• تقسیم‌بندی انواع روش‌های تحقیق

الف) نوع اطلاعات مورد جستجو

            ۱ـ کمی

            ۲ـ کیفی

            ۳ – ترکیبی

ب) هدف

            ۱ـ توصیفی

            ۲ـ ازمایشی

            ۳ـ تبیینی

            ۴ـ همبستگی

ج) کاربرد

            ۱ـ بنیادی

            ۲ـ عملی

د) منبع داده‌ها

            ۱ـ اولیه

            ۲ـ ثانویه

هـ) زمان پاسخگویی به سؤال پژوهش

            ۱ـ گذشته (تاریخی)

            ۲ـ حال (توصیفی)

            ۳ـ آینده (آزمایشی)

و) براساس زمان

            ۱ـ مقطعی

            ۲ـ طولی

جامعه و نمونه

روش‌ نمونه‌گیری

الف) غیراحتمالی / تصادفی

            ۱ـ در دسترس

            ۲ـ داوطلبانه

            ۳ـ هدفمند

            ۴ـ زنجیره‌ای

ب) احتمالی / تصادفی

            ۱ـ ساده

            ۲ـ منظم

            ۳ـ طبقه‌ای

            ۴ـ خوشه‌ای

ابزار

‌۱ـ بررسی (مراجعه به) مدارک و اسناد

۲- مشاهده

۳- مصاحبه

۴- پرسشنامه

ویژگیهای یک ابزار

الف) روایی

            ۱ـ صوری

            ۲ـ ملاکی

ب) پایایی

            ۱ـ پایایی ارزیاب‌ها

            ۲ـ پایایی بازآزمایی

            ۳ـ فرم‌های موازی یا هم‌ارز

            ۴ـ همسانی درونی (دو نیمه کردن، کودر ـ ریچاردسون و ضریب آلفا)

ساختار یک گزارش پژوهش

• صفحه‌ی روی جلد
• بسم‌الله الرحمن الرحیم
• تقدیم و تشکر
• چکیده
• فهرست مطالب
• فهرست نمودارها
• فهرست اشکال

فصل اول: کلیات

• مقدمه
• بیان مسئله
• اهمیت و ضرورت
• هدف
• متغیرها
• سؤالات
• فرضیه‌ها
• تعریف مفاهیم

فصل دوم: ادبیات تحقیق

• مبانی نظری : با استفاده از مقالات و کتابها
• پیشینه تحقیق : مقالات علمی قبلی

فصل سوم: روش تحقیق

• جامعه
• نمونه
• ابزار
• روش اجرا

روش تحلیل داده ها (روش آماری)

فصل چهارم: پردازش داده‌ها (جداول و نمودارهای حاصل از روش آماری)

• پردازش توصیفی
• پردازش استنباطی

فصل پنجم: خلاصه، بحث و نتیجه‌گیری

• خلاصه
• بحث در نتایج
• پیشنهادها
• محدودیت‌ها
• منابع
• پیوست‌ها

نکات تکمیلی مقاله علمی پژوهشی

روش ارجاع دادن به منابع استفاده شده

دانلود پاورپوینت روش نوشتن منابع و رفرنسهای تحقیق

پایگاه های (Database) دست یابی به مقالات علمی و پیشینه پژوهش

فارسی

۱- پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) : دسترسی به مقالات علمی پژوهشی با فرمت pdf

۲- پایگاه اطلاعات نشریات کشور (magiran) :  دسترسی به انواع مقالات  با فرمت pdf

۳- پایگاه مجلات تخصصی نور (noormags) : دسترسی به انواع مقالات  با فرمت pdf

۴- پژوهشگاه علوم و فن آوری اطلاعات ایران (ایران داک) : دسترسی به چکیده پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری وزارت علوم

۵- پایگاه مرجع دانش (سیویلیکا) : دسترسی به مقالات ارائه شده در همایشها و کنفرانسها

انگلیسی

۱- ساینس دایرکت ScienceDirect

۲- اسپرینگر  springer

۳- پاب مد pubmed

۴- انتشارات جان ویلی و پسران  John Wiley & Sons  Publishing company

معرفی نرم افزارهای سودمند

ورد microsoft word  : برای تایپ مقاله و همچنین نوشتن رفرنسهای فارسی

ویراستار  :  برای ویرایش متن مقاله از نظر املا و نگارش

اندنوت EndNote :  برای نوشتن منابع (رفرنس نویسی)

اس پی اس اس Spss  : برای تحلیل داده های کمی

آموس Amos  :  برای تحلیل معادلات ساختاری

لیزرل LISREL  : برای تحلیل معادلات ساختاری

ان وایوو   NVIVO : برای تحلیل داده های کیفی

مقالات متنوع روانشناسی در روان راهنما