روش مطالعه صحیح : چگونه به طور موثر و مفید مطالعه کنیم ؟

روش مطالعه و برنامه ریزی جامع تحصیلی از مدرسه تا دانشگاه 

بیاندیشید   

چرا مردم یادگیری را مشکل و سخت می دانند؟

* آیا آنها روند ها و مراحل یادگیری را درک نکرده اند و از توان خود به نحو احسن استفاده نمی کنند ؟

* آیا آنها برنامه ریزی زمانی مناسبی ندارند؟            

* آیا انگیزه کمی برای یادگیری دارند؟

* آیا تحت تاثیر خانواده و دوستان خود هستند؟

* آیا افراد کم توقعی هستند؟

* آیا دچار بد آموزی شده اند؟

* آیا در فهم مطالب ارائه شده توسط معلم یا سخنران دچار سوء تفاهم شده اند؟

* آیا روش مطالعه صحیح را نمی دانند؟

* روش مطالعه صحیح  کدام است؟

 

گامهای موفقیت تحصیلی و روش مطالعه علمی

هدف گذاری

آشنایی با اصول مغز

ایجاد شرایط مطالعه

برنامه ریزی صحیح

پیدا کردن سبک یادگیری خود 

آشنایی با روش مطالعه علمی

آشنایی با  تکنیک های حافظه و به یاد سپاری

با اجرای دقیق موارد بالا می توانید روش مطالعه خود را اصلاح نمایید

 

اهمیت هدف گذاری در روش مطالعه مناسب

هر وسیله ای  برای حرکت به موتور (motor) نیاز دارد  و موتور انسان انگیزه (motive) است

در این میان انگیزه های  مختلفی هستند که عامل حرکت میشوند از جمله نیازهای گرسنگی،تشنگی، جنسی وقدرت. اما یکی از مهمترین انگیزه های انسان هدف و برنامه است. داشتن هدف به کمک مکانیسم زیر باعث افزایش عملکرد میشود:

هدف خوب دارای ۳ ویژگی است: دشوار، روشن، پذیرفته شده

دشواری باعث تلاش و استقامت میشود و تلاش و استقامت، انرژی فراهم میکنند.

روشن بودن ، باعث توجه و برنامه ریزی میشود و توجه و برنامه ریزی جهت انرژی را تعیین میکند.

و پذیرفته بودن هدف از سوی فرد باعث ایجاد تعهد به برنامه و هدف میشود.

و نهایتا انرژی، جهت و تعهد باعث افزایش عملکرد میشود

 

آشنایی با اصول مغز و حافظه

اطلاعات در سه واحد نظام که عبارتند از مخازن دریافت حسی, حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت، اخذ، پردازش و حفظ می شوند. سه واحد یاد شده سخت افزار نظام را تشکیل می دهند. اتکینسون و شیفرین معتقدند که آنها فطری بوده و در کلیه افراد یکسان می باشند, ولی هر سه قسمت از جهت سرعت در پردازشگری اطلاعات , محدودیت های دارند و مخازن گیرنده های حسی و حافظه کوتاه مدت از جهت گنجایش نیز محدود می باشند.

اطلاعات ابتدا به حافظه حسی وارد می شود بعد به حافظه کوتاه مدت می رود و اگر تکرار شود در آنجا باقی می ماند. تکرار یا مرور ذهنی موجب نگهداری مطالب در حافظه کوتاه مدت می شود، افزون بر این تکرار و مرور ذهنی به انتقال مطالب از حافظه کوتاه مدت به حافظه دراز مدت کمک می کند. در مرحله بعدی اطلاعات به حافظه بلند مدت می رود عامل مهم انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه دراز مدت ایجاد یک نوع تداعی یا رابطه بین اطلاعات جدید و اطلاعات قبلی موجود در حافظه دراز مدت است به سخن دیگر باید بین اطلاعات جدید و اطلاعات قبل نوعی رابطه  عنی دار برقرار گردد. آنچه به ذخیره سازی یک مطلب در حافظه دراز مدت کمک می کند معنی آن است نه شکل ظاهری اش . خلاصه اینکه تکرار و مرور ذهنی اطلاعات سبب نگهداری آن در حافظه کوتاه مدت می شود ولی برای آن که این اطلاعات وارد حافظه دراز مدت شوند بهتر است علاوه بر تکرار، آنها را دسته بندی و سازمان دهی کنیم و با اطلاعاتی که از قبل در حافظه دراز مدت موجودند ربط داد. اطلاعاتی که در حافظه بلند مدت ذخیره شده است باید به حافظه کوتاه مدت برگردد تا دوباره قابل استفاده باشد(روانشناسی پرورشی، دکتر سیف).

پژوهشگران یادگیری گنجایش حافظه کوتاه مدت را ۷±۲  میدانند.برخی میتوانند ۲+۷ ماده اطلاعاتی یعنی ۹ ماده را حفظ کنند.بعضی دیگر میتوانند ۲-۷ ماده اطلاعاتی یعنی ۵ ماده را حفظ کنند. ما می توانیم یک شماره تلفن ۷ رقمی را بعد از نگاه کردن به دفتر تلفن و تا رسیدن به تلفن و گرفتن آن شماره در حافظه نگهداریم، اما اگر قرار باشد دو شماره ۷ رقمی را با هم حفظ کنیم این کار از عهده حافظه ما بر نخواهد آمد زیرا دو شماره ۷ رقمی برابر است با ۱۴ ماده اطلاعاتی که فراتر از گنجایش حافظه کوتاه مدت  ماست)روانشناسی پرورشی، دکتر سیف )

تقطیع

تقطیع عبارت است از دسته بندی اطلاعات به واحدها یا قطعه های کمتر، یک قطعه شامل گروهی از ماده های اطلاعاتی به هم مرتبط است. برای این منظور باید از اطلاعات موجود در حافظه دراز مدت استفاده کنیم. یعنی با توجه به آنچه که قبلاً آموخته و به حافظه دراز مدت سپرده ایم اطلاعات زیادی را که فراتر از حد گنجایش حافظه کوتاه مدت ما هستند دسته بندی کنیم و پس از دسته بندی کردن به یاد بسپاریم. برای مثال اگر بخواهیم این حروف را ا م ش ر ا د ه گ ن ا د خ چند ثانیه پس از دیدن آنها از حفظ بگوئیم قادر به انجام این کار نخواهیم بود زیرا تعداد آنها ) ۱۹ حرف( از گنجایش حافظه کوتاه مدت ما بیشتر است اما اگر با استفاده از اطلاعات موجود در حافظه دراز مدت به یاد بیاوریم که این حروف به طور معکوس کلمات خدانگهدار شما )سه قطعه( را شامل می شود آن گاه به راحتی می توانیم آنها را حفظ و تکرار نماییم. سپس باید گنجایش حافظه کوتاه مدت را به جای  ۲+۷ ماده  ۲+۷ قطعه بدانیم. بنابراین حتی اگر ظرفیت حافظه بلافصل ما به هفت واحد اطلاعاتی محدود باشد تقطیع ) یا رمزگذاری واحدهای تک در واحدهای بزرگتر ( ظرفیت ما را بسیار افزایش می دهد

برای رمز گردانی اطلاعات در حافظه فعال ( حافظه کوتاه مدت)نخست باید توجه ما بر آن اطلاعات متمرکز شود. از آنجا که توجه امری انتخابی است آنچه انتخاب شود، به حافظه فعال راه می یابد. بخش عمده آنچه در معرض حواس قرار می گیرد هرگز حتی به حافظه فعال راه نمی یابد و مسلماً برای بازیابی بعدی نیز در دسترس نتواند بود. در واقع

بخش عمده ناتوانی حافظه ناشی از فقدان توجه است)زمینه روانشناسی هیلگارد، اتکینسون، دکتر براهنی)

اندوزش در حافظه دراز مدت

پژوهش درباره اندوزش حافظه دراز مدت عمدتاً در سطح زیست شناختی بوده و پژوهشگران در زمینه شناخت مبانی عصب کالبد شناختی ، تحکیم حافظه پیشرفتهای قابل توجهی داشته اند. ساختارهای مغزی مهمی که در اندوزش دخیل هستند هیپوکامپ و آن بخش از قشر مخ است که هیپوکامپ را در برگرفته است )شامل قشر بخشهای درونی  و پیرامونی( مغز بویایی )قشر کناری هیپوکامپ  که در تبادل اطلاعات بین هیپوکامپ و دیگر بخشهای قشر مخ دست اندر کارند(..به نظر می رسد هیپوکامپ در تحکیم حافظه نقش ” سامانه مرکزی  ” را داشته باشد به این معنا که وجوه گوناگون هر خاطره را که در بخشهای جداگانه مغز ذخیره شده اند به هم پیوند می دهد.

در حالی که در انسان زوال کامل حافظه فقط وقتی روی می دهد که هیپوکامپ و قشر مخ پیرامون آن هر دو آسیب دیده باشند. آسیب فقط به هیپوکامپ می تواند منجر به اختلال شدید حافظه گردد .

سازماندهی بهترین شیوه یادگیری مطالب پیچیده و مفصل است. ناگفته پیداست، مطالبی که سازمان یافته هستند از مطالبی که پراکنده و نامرتبط اند سریعتر آموخته می شوند و آسانتر به یاد می آیند. بنابراین اگر بتوانیم مقدار زیادی اطلاعات را سازمان دهیم بهتر قادر به اندوزش و بعداً بازیابی آن خواهیم بود. سازماندهی مطالب می توانند بسیار ساده یا خیلی پیچیده صورت پذیرند با این حال ویژگی مشترک همه آنها این است که بر شناخت ما از شباهتها و تفاوتها استوارند. یکی از مهمترین روشهایی که ما انسانها برای کسب معنی از تجارب مختلف مورد استفاده قرار می دهیم این است که عناصر مشترک میان تجارب مختلف را انتزاع می کنیم و بدینوسیله به مفاهیم یا اندیشه هائی که قادر به یادگیری و یادآوری آنها هستیم دست می یابیم.

سه عامل در مرحله رمزگردانی احتمال بازیابی اطلاعات را افزایش می دهد :

.۱ بسط دادن

.۲ سازماندهی اطلاعات به هنگام رمز گردانی

.۳ تضمین اینکه بافت رمزگردانی شبیه به بافتی باشد که اطلاعات در آن بازیابی می شود

 

ایجاد شرایط مطالعه برای بهره وری بیشتر

طبق اصل پارتو   یا  قانون ۸۰-۲۰ در هر پروسه ای ۸۰ درصد مشکلات پروسه ناشی از ۲۰ درصد عوامل آن پروسه است و پس با ترمیم ۲۰ درصد میتوان ۸۰ درصد مشکلات را از بین برد

• شرایط مطالعه، مواردی هستند که با دانستن، بکارگیری و یا فراهم نمودن آنها ، می توان مطالعه ای مفیدتر با بازدهی بالاتر داشت و در واقع این شرایط به شما می آموزند که
• قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیرید ،
• در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و
• چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید و با دانستن آنها می توانید با آگاهی بیشتری درس خواندن را آغاز کنید و مطالعه ای فعالتر داشته باشید

شرایط مطالعه عبارتند از :

۱- تعیین هدف: انگیزه انسان

۲- داشتن برنامه کتبی: یکی از عوامل اصلی موفقیت ، داشتن برنامه منظم است .

۳- نظم و تعهد: اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد .

۴- مدیریت زمان : استفاده صحیح از وقت

۵- ایجاد تمرکز

• محیط فیزیکی
• عوامل روانی – شخصی

۶- سلامتی و تندرستی: عقل سالم در بدن سالم است .

• تغذیه مناسب
• ورزش: ورزش کلید عمر طولانی است
• خواب کافی : فراگیری و حافظه را تقویت می کند.

۷- حفظ آرامش: آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال میکند.

• اضطراب و استرس

 

مدیریت زمان و روش مطالعه صحیح

 

زمانی کافی برای انجام دادن کارها

در یک روش مطالعه صحیح و مناسب باید ابتدا تخمین بزنید که برای هر درس چند ساعت در هفته نیاز به مطالعه دارید.

 سپس یک جدول زمانی شامل تمام کارهایی که باید درطول هفته انجام دهید، تهیه کنید. مثل کلاسها ، جلسات ، غذا خوردن و غیره. آنگاه یک زمان ویژه برای درس خواندن در جدول قرار دهید.

حالا وقتی درسی را مطالعه می‌کنید، نگران درسها و کارهای دیگرتان نیستید. چون می‌دانید که وقت کافی برای همه آنها دارید.

جدول زمانی خود را طوری طراحی کنید که قابل تغییر باشد مثلاً بتوانید برای درسی که به وقت بیشتری نیاز دارد و مطالعه آن درس در زمان مخصوص انجام نشده تغییر کوچکی را در جدول زمان بندی ایجاد کنید و به مطالعه خود ادامه دهید.

ایجاد شرایط مناسب محیط فیزیکی 

نور

استفاده از نور کافی در هنگام مطالعه یک عامل اصلی به حساب می آید. برای اینکه چشمانتان خسته نشوند از نور مستقیم و همچنین نور خیلی کم استفاده نکنید.

میز و صندلی

هنگام مطالعه ، روی یک صندلی معمولی که خیلی راحت نباشد، پشت میز بنشینید. روی تختخواب ، درس نخوانید. تختخواب برای خوابیدن و استراحت کردن است، نه برای درس خواندن!

تلفنها را جواب ندهید.

در هنگام مطالعه نسبت به تلفنها بی تفاوت باشید. بله ، ممکن است شما یک تلفن را از دست بدهید، ولی حفظ تمرکز شما مهم تر است. ممکن است از این به بعد این روش در زندگی شما مفید واقع شود.

کجا بهتر درس را می‌فهمید.

فکر کنید که کجا تمرکزتان بالاست. اغلب ، درس خواندن در جایی که شما زندگی می‌کنید، دشوار است. بنابراین گوشه‌ای از یک کتابخانه را که آرام است و دری وجود ندارد که مردم مرتب از آن رفت و آمد داشته باشند و نه پنجره‌ای دارد که منظره پشت آن باعث حواس پرتی شود را برای خواندن انتخاب کنید. بعضی از دانش آموزان هم در جایی که زندگی می‌کنند بهتر می‌توانند درس بخوانند. در هر صورت ، مهم خود شمایید.

 

عوامل روانی شخصی

 

مطالعه به محض نشستن

کنش های بازدارنده جسمی را حذف کنید: گرسنگی،گرما،تشنگی،محرک ها، فیزیک محیط

گوش دادن فعال را یاد بگیرید                            

یادداشت کردن را زیاد انجام دهید

پیشخوانی و بازخوانی سریع را بکار گیرید

شناسایی انواع توجه و پرورش آنها را مد نظر قرار دهید                             

 

روش مطالعه به محض نشستن

پس از آن که در مکان مطالعه خود قرار گرفتید فوراً مطالعه را شروع کنید و به هیچ عنوان به کارهای دیگر نپردازید. بعضی ها وقتی پشت میز مطالعه می نشینند یا کتاب را باز می کنند، شروع می کنند به ورق زدن کتاب، فراهم کردن کاغذ و کارهای جانبی دیگر. اگر نشستن برای مطالعه طولانی شود و مطالعه ای صورت نگیرد و شما خود را با کارهای جانبی یا افکار درونی مشغول کنید، برای پرورش تمرکز حواس در شما بسیار بد است. عادت کنید همه آنچه را که برای مطالعه نیاز دارید ابتدا فراهم کنید و هر کار متفرقه ای را که دارید قبل از مطالعه انجام دهید و پس از این که نشستید، فوراً مطالعه را آغاز کنید.این گونه شما ذهن خود را شرطی کرده اید که تا نشستید و کتاب را در دست گرفتید، فوراً فرا بگیرید.

گوش دادن فعال

۱-آمادگی برای گوش دادن:

مطالب تعیین شده برای آن جلسه را بخوانید،

یادداشتهای جلسه پیش را بازخوانی کنید،

پیش از رفتن به کلاس مسئله ها یا تمرین تعیین شده را انجام دهید.

۲- عوامل بازدارنده و مزاحم را حذف کنید:

نگرانی های ذهنی

گرسنگی،

گرما،

تشنگی

جایی بنشینید که استاد را به خوبی ببینید.جایی که بتوانید به کلاس توجه کنید نه به چیزهای بیرون از کلاس

۳- گوش دادن به گفته های آغازین: اغلب اساتید در آغاز کلاس، گزیده ای از نکته های جلسه های پیشین  را توضیح می دهند و مفهوم های مهم یا گزید های ازموضوع گفتگوی همان روز را باز خوانی میکنند.

۴- نگاه کردن به تخته سیاه: نکته های را که استاد روی  تخته می نویسد یاداشت کنید و آنها را علامت بزنید.

 

اهمیت یادداشت کردن در روش مطالعه صحیح

یادداشت کردن در دو بخش انجام میشود:

یادداشت  محتوای درسی در کلاس و خلاصه نویسی در منزل

یادداشت  افکار مزاحم حین مطالعه

عوامل حواس پرتی هیچ گاه به صفر نمی رسند حتی اگر شما بهترین روش مطالعه را در پیش گرفته باشید. برخی از اوقات، افکار دیگری غیر از موضوع مطالعه به سراغ ذهن شما می آیند و حواستان را پرت میکنند. بهترین و مؤثرترین راه برای مقابله با این حواس پرتی باقیمانده، نوشتن آنها بر روی یک برگ کوچک کاغذ است.

 

پیشخوانی و بازخوانی سریع در روش مطالعه صحیح

 

پیشخوانی به این معنی است که درسی را که معلم هنوز تدریس نکرده مرور نمایید. پیش‌خوانی کردن مانند مطالعه و بررسی نقشه  قبل از سفر کردن است. وقتی قصد دارید کوله‌بار سفر را ببندید با خود وسایل سفر را در کوله‌بار خود قرار می‌دهید. قطعاً یکی از آن وسایل، نقشه‌ی راه است؛ ولی بررسی و تجزیه و همفکری با اعضای خانواده در مورد مسیر از اهمیت بیش‌تری برخوردار است. آشنایی با مسیر باعث سرعت و عدم سردرگمی خواهد شد. دانستن قبل از کلاس سبب لذت‌بخش‌تر بودن نشستن در کلاس است. دانستن قبل از کلاس سبب دقت در شنیدن است. دانستن قبل از کلاس سبب نوشتن مفیدتر نکات مورد تدریس در کلاس درس می‌شود،

پیش‌خوانی در مطالعات مدرسه دو نوع دارد:

۱٫ پیش‌خوانی قبل از تدریس دبیر که حداقل باید یک روز قبل انجام گیرد. این نوع پیش‌خوانی موجب یادگیری بیش‌تر در کلاس درس و داشتن فرصت بیش‌تر برای رفع اشکال می‌شود.

۲٫ پیش‌خوانی سطحی درس‌ها پیش از شروع مدارس که بیش‌تر در فصل تابستان انجام می‌گیرد. این نوع از مطالعه برای دانش‌آموزانی که در مقاطع بالاتر و به خصوص در سوم متوسطه تحصیل می‌کنند، لازم و ضروری است؛ زیرا با پیش‌خوانی، حداقل پنجاه درصد مطالب را یاد می‌گیرند و با مرور در دوران مدرسه، این مباحث را در ذهن خود تثبیت می‌کنند و زمان بیش‌تری برای حل تست و رفع اشکال خواهند داشت.

 اهمیت پیشخوانی این است که در ذهن و مغز انسان یک چارچوب ایجاد میکند که میتوان اطلاعات و جزئیات فراوان را در آن چارچوب ریخت. این چارچوب را در روانشناسی گشتالت میگویند. یادگیری در روانشناسی گشتالت  به صورت هیأت کل مطرح می شود ، نه  از ترکیب یا تحلیل اجزا .  و یادگیری عبارت از وقوع  تغییراتی است که در پاسخ به الگوها یا هیأت های کل با معنا داده می شود . برای اینکه مفهوم گشتالت را بهتر متوجه شوید به شلکهای زیر نگاه کنید. شکل اول هیچ معنایی ندارد و فقط مجموعه ای از قطعات است و اسم خاصی هم ندارد اما با نگاه به شکل دوم بلافاصله اسم،تصویر،خاطره و ….. درباره آن در ذهن ایجاد میشود.

شناسایی انواع توجه و پرورش آنها

 

در تصویر زیر چه می بینید؟

 

اینکه در این تصویر گلدان ببینید یا صورت انسان بستگی دارد به اینکه توجه و تمرکز خود را در آن واحد به کدام قسمت شکل هدایت نمایید. اگر محرکی، دو یا چند بخش مجزا داشته باشد، معمولاً قسمتی از آن را شکل (figure) و بقیه آن را زمینه (ground) می‌بینیم. بخش‌هائی که به‌عنوان شکل دیده می‌شوند همان اشیاء مورد توجه ما هستند. این بخش‌ها منسجم‌تر از زمینه و در جلوی آن دیده می‌شوند. این ابتدائی‌ترین نوع سازماندهی ادراکی است. ادراک همزمان هر دو به‌صورت شکل یا به‌صورت زمینه غیرممکن است. این امر نشان می‌دهد که سازمان شکل – زمینه، نه جزئی از محرک فیزیکی، بلکه حاصل عمل دستگاه ادراکی ما است. تصویری که بر شبکیه چشم می‌افتد، مجموعه‌ای است از قطعه‌هائی با درخشندگی و رنگ‌های مختلف. دستگاه ادراکی ما این قطعه‌ها را به‌صورت چند شیء مجزا که بر یک زمینه قرار گرفته‌اند، سازمان می‌دهد. برای استفاده بهینه از توجه و تمرکزتان بهتر است با انواع توجه هم آشنا شوید:

توجه مستمر: توانایی حفظ یک پاسخ رفتاری ثابت در ضمن فعالیت مکرر و مداوم

توجه انتخابی: توانایی حفظ یک آمایه رفتاری یا شناختی در مواجهه با محرکهای مزاحم یا رقیب

توجه متمرکز: توانایی برای پاسخ دادن متمایزبه محرکهای بینایی، شنوایی یا لامسه

توجه منقسم: توانایی پاسخ دادن همزمان به تکالیف متعدد. دو یا چند پاسخ ممکن است نیاز باشد یا چند محرک باید مونیتور شود

 

اهمیت تغذیه در روش مطالعه صحیح

 

تغذیه، فرآیندی است که طی آن غذا تهیه، تأمین و وارد بدن شده و پس از عمل متابولیسم روی آن، مورد استفاده‌ی سلول‌ها قرار می‌گیرد. نقش تغذیه در سلامت افراد در هر سنی شناخته شده است زیرا تغذیه ی خوب موجب عملکرد بهترارگان‌های گونان بدن مانند مغز، سیستم ایمنی و دفاعی وقلبی‌عروقی می‌شود. تغذیه ی مناسب دانش‌آموزان نیز به‌دلیل شرایط سنی، تحرک و فعالیت بدنی آن‌ها و درس خواندن و انجام تکالیف مدرسه می‌تواند نقش بسیار بااهمیتی داشته باشد. درروز‌های امتحان به‌علت استرس و فشار‌های عصبی به‌طور معمول تغذیه‌ی دانش‌آموزان دچار اشکال می‌شود که هم روی یادگیری تأثیر می‌گذارد و هم به‌علت استرس، سیستم ایمنی بدن راتضعیف می‌کند و موجب می‌شود که بیماری‌های متعدد در این دوران، سلامت آن‌ها را تهدید کند، بنابراین برای پیش‌گیری از آثار نامطلوب تغذیه‌ی نامناسب و بروز بیماری‌ها, باید یک برنامه‌ریزی غذایی صحیح برای دانش‌آموزان تنظیم کرد تاعملکرد مغز و یادگیری آن‌ها افزایش یافته و سیستم ایمنی بدن نیز تقویت شود.

براساس نظر متخصصان، بهترین راه برای افزایش یادگیری، خوردن صبحانه‌ای کافی و مناسب است. صبحانه، انرژی اولیه برای عملکرد مغز را تأمین می‌کند و دردانش‌آموزان موجب افزایش قدرت یادگیری، تمرکز و تقویت حافظه شده و قدرت حل مسائل را بالا می‌برد. صبحانه‌ی مناسب شامل مواد قندی یا غلات پیچیده مثل نان و پروتئین است تاانرژی کافی برای شروع فعالیت‌های روزانه, تأمین و در سطح مناسب نگهداری شود، بنابراین خوردن میوه و آب‌ میوه‌ی تازه،شیر، پنیر، مغز‌ها (مانند گردو و بادام) و تخم‌مرغ, محرک خوبی برای فعالیت‌های مغزی است. درباره‌ی‌ دانش‌آموزانی که به خوردن صبحانه ی کامل علاقه‌ای نشان نمی‌دهند، حتی خوردن تنها یک لیوان شیر و یک عدد موز، لازم و ضروری است وبه‌هیچ عنوان نباید دانش‌آموزان بدون خوردن صبحانه به مدرسه بروند.

از سوی دیگر، خوراندن صبحانه‌ی زیاد ویا خوردن با زور، اثر معکوسی بر آمادگی دانش‌آموزان دارد. بعضی از  مواد غذایی، آثار نامطلوبی در یادگیری دارند؛ به‌طورمثال، مصرف مقدار زیادی شیرینی و یا مقدارزیاد کافئین، آثار منفی به‌ صورت ایجاد خستگی، تغییرات خلقی و کاهش آب بدن در فرد ایجاد می‌کنند. خوردن مواد‌ غذایی یاچربی زیاد نیز موجب ایجاد احساس خواب‌آلودگی می‌شود. به‌طورکلی هر ماده‌ی غذایی که بیش از ظرفیت خورده شود،توصیه نمی‌شود.

خوردن مواد پروتئینی در طول روز ووعده‌های ناهار و شام, موجب عملکرد بهتر مغز می‌شود. خوردن آب و مایعات فراوان در طول روز, موجب شادابی و افزایش قدرت یادگیری می‌شود. در هنگام مطالعه و درس‌خواندن، اغلب دانش‌آموزان احساس گرسنگی و خستگی می‌کنند و به‌طور معمول به خوردن یک میان وعده برای کارآیی بهتر و ادامه مطالعه تمایل دارند. مواد سبک و کم‌چرب مانند مغز پسته، فندق،بادام، گردو، کشمش، بادام‌زمینی، چند عدد بیسکویت و شیر یامیوه و آب‌میوه، کمی نان و پنیر کم‌چرب, به تمدید انرژی وتمرکز در دانش‌آموزان کمک می‌کند. در بعضی از مطالعات، به نقش غذاهایی مانند توت‌ فرنگی، شاه‌ توت، موز، ماهی، شکلات و بعضی از ویتامین‌ها مانند ویتامین و اسیدفولیک در بهبودحافظه اشاره شده است.

در زمان امتحانات و کنکور، به علت فعالیت فکری زیاد ممکن است تمایل به مصرف مواد شیرین افزایش یابد؛ چرا که انرژی لازم برای فعالیت سلول‌های عصبی صرفا از گلوکز است و گلوکز یا قند ساده در اثر متابولیسم کربوهیدرات‌ها (مواد قندی، نشاسته‌ای) حاصل می‌شود؛ لذا ممکن است در اثر فعالیت فکری زیاد، نیاز به کربوهیدرات افزایش یابد. افراط در مصرف انواع شیرینی و موادی که در تهیه آن‌ها از قند و شکر استفاده می‌شود، می‌تواند موجب افزایش وزن و چاقی شود. همچنین باعث برقراری عادت غلط مصرف مواد شیرین در انسان می‌شود و این عادت، چنانچه در دوران کودکی منجر به افزایش وزن نشود، در آینده و با بالا رفتن سن موجب چاقی و عوارض ناگوار ناشی از آن می‌گردد. در ضمن مصرف مواد شیرین به سلامت دندان‌ها لطمه می‌زند و موجب پوسیدگی و خرابی دندان‌ها می‌شود.

چنانچه مواد شیرین نزدیک به وعده‌های اصلی غذایی مصرف شوند، چون قند آن‌ها به سرعت جذب خون شده و موجب افزایش قند خون می‌شود، ایجاد سیری کرده و شخص اشتهایی برای صرف غذای اصلی ندارد. چون شیرینی‌ها ارزش تغذیه‌ای بالایی ندارند و حاوی مقدار کافی مواد مغذی نیستند، لذا نمی‌توانند نیازهای تغذیه‌ای انسان را تامین کنند و چنانچه جانشین غذای اصلی گردند، موجب سوءتغذیه، به خصوص در کودکان و نوجوانان و جوانان خواهند شد.

در دوران امتحان به علت مشغله‌ی فراوان و صرف وقت زیاد برای درس خواندن، معمولا فرصتی برای ورزش، پیاده‌روی و سایر فعالیت‌های فیزیکی باقی نمی‌ماند. این کمبود تحرک می‌تواند عوارض و اختلالات زیادی در شخص ایجاد کند. برای کسانی که اضافه وزن دارند و یا آمادگی ابتلا به چاقی را دارند، کمبود تحرک موجب افزایش وزن و چاقی می‌شود.

در دوران امتحانات چون شاگردان وقت زیادی را صرف خواندن درس و آماده شدن برای امتحانات می‌کنند و به این علت با عجله و در مدتی کوتاه غذا می‌خورند، بنابراین موادی را ترجیح می‌دهند که به آسانی خورده شوند و نیاز به پوست کندن، خرد کردن و جویدن زیاد نداشته باشند. به این علت معمولا از خوردن فیبر غذایی امتناع می‌ورزند که این امر موجب اختلالات مختلف از قبیل یبوست و در سنین بالاتر افزایش چربی‌های نامطلوب خون؛ بروز عوارض قلبی – عروقی و سکته؛ سرطان؛ افزایش فشارخون، چاقی، دیابت و بسیاری عوارض ناگوار دیگر در آنان می‌شود.

در ایام کنکور و امتحانات پایان سال، کودکان و نوجوانان و جوانان اکثر اوقات خود را صرف درس خواندن و آماده‌سازی برای امتحان می‌کنند، در نتیجه فرصت کوتاهی را به تغذیه ی خود اختصاص می‌دهند و با عجله غذا می‌خورند و غذا را به خوبی نمی‌جوند. این امر برای سلامت آنان بسیار مضر است؛ زیرا مواد غذایی در دهان در اثر عمل جویدن، خرد و ریز شده و با بزاق آغشته و سپس آماده برای هضم می‌شوند. حال چنانچه این مرحله‌ی مهم به خوبی انجام نشود، اولین مرحله‌ی هضم دچار اختلال می‌گردد و بار دستگاه گوارش سنگین می‌شود که پیامد آن بروز ناراحتی‌های گوارشی است. در ضمن در افراد چاق که اشتهای کاذب برای غذا خوردن دارند، خوب نجویدن غذا و با عجله غذا خوردن موجب مصرف غذای بیشتر شده و زمینه‌ی مناسبی برای چاقی بیشتر فراهم می‌کند.

روش مطالعه برخی از شاگردان این است که شب‌ها مطالعه می‌کنند و دیر به بستر می‌روند، بنابراین صبح دیر از خواب برمی‌خیزند و در نتیجه فرصتی برای خوردن صبحانه ندارند و بدون مصرف صبحانه به مدرسه می‌روند. این مسأله عوارض زیادی در بردارد، از جمله آن‌که موجب افت قندخون می‌شود که عوارض عصبی از قبیل سستی، بی‌حالی، خستگی، عصبانیت، بی‌حوصلگی و افسردگی را به همراه دارد. به خصوص کاهش حافظه و قدرت یادگیری، یکی از اختلالات مهم افت قندخون یا «هیپوگلیسمی» است. بنابراین افرادی که بدون خوردن صبحانه در جلسه‌ی امتحان یا کنکور شرکت می‌کنند، شانس کمتری برای موفقیت در امتحان دارند.

به هنگام درس خواندن و آماده شدن برای کنکور یا امتحانات پایان سال، معمولا شاگردان دچار اضطراب و استرس زیادی می‌شوند که این حالات در افراد لاغر موجب کاهش اشتها و عدم مصرف غذای کافی می‌شود و در نتیجه به شدت لاغری کمک می‌کند.در افراد با وزن بالا، استرس باعث پرخوری عصبی شده و منجر به دریافت مقدار زیادی کالری می‌گردد، که موجب افزایش بیشتر وزن و چاقی می‌شود.معمولا در دوران امتحان، افراد خوردن آب را فراموش می‌کنند و یا از مصرف آب خودداری می‌ورزند. این امر باعث بروز یبوست، اختلال در سلامت پوست و اختلال در واکنش‌های بیوشیمیایی داخلی بدن می‌شود و سلامت شخص را به خطر می‌اندازد.

 

ورزش و روش مطالعه صحیح

ورزش کلید عمر طولانی است

ورزش چند کاربرد میتواند داشته باشد:

1. سلامت عمومی به ویژه گردش خون و اکسیژن رسانی
2. توانبخشی قسمت های مختلف مغز با تحریک مسیر عصبی
3. تا همین اواخر تاثیرات ورزش به طور وسیع بررسی نشده بود بنابراین تحقیقات اخیر در این زمینه نشان داد که مغز به طور قابل ملاحظه ای متاثر  از ورزش می باشد که منجر به تغییراتی در سلول مولکولی، سلولی و آناتومی می شود.

فعالیت بدنی یا ورزش باعث تحریک عضلات شده و فعالیت دستگاههای بدن (قلب و عروقی ) را بیشتر  میکند مغز وذهن انسان نیزاز این امر مستثناء نیست .با فعالیت مغز در هنگام ورزش در ساعاتی در روز تمامی تخیلات ، احساسات خستگی و بی حوصلگی وضعف به اندازه قابل  توجهی رفع میشود و همین امر می تواند به درک بهتر مطالب برای دانش آموزان کمک کند . در یک پژوهش به این نتیجه رسیدند که اکثر کسانی که نمرات بالا گرفته، سطح علمی خوبی داشته و در نهایت در درس و کسب علم موفق عمل می کنند حتماً یک زمانی را برای ورزش و انجام فعالیت های ورزشی اختصاص داده اند.

از فعالیتهای حرکتی و موزون مانند بازی تعادلی،حرکات متقاطع،پانتومیم  میتوان برای فعال کردن نیمکرهای مغز استفاده کرد.

 

خواب کافی و روش مطالعه صحیح

« خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند»

مغز ما برای سازماتدهی و تقویت اطلاعات کسب شده به خواب نیاز دارد بنابر این یک خواب ۸-۶ ساعته معمولاً کافی است . بنابراین سعی کنید طوری برنامه‌های درسی خود را تنظیم کنید که شبها حداقل ۶ ساعت بخوابید تا مغز شما به اندازه کافی استراحت کند . همچنین خواب نیم تا یک ساعت ( ظهرها بعد از ناهار ) بسیار مناسب است.توجه کنید که خواب بیش از حد باعث باقی ماندن هورمون خواب(ملاتونین) در بدنتان و احساس کسالت میشود.

بسیاری از دانش‌آموزان خواب نامنظمی دارند. بیشتر دانش‌آموزان و والدین آن‌ها از منافع خواب آگاهی ندارند. برخی از دانش‌آموزان گاه دچار خواب و کابوس‌های وحشتناک شبانه می‌شوند و برخی دچار اختلال خواب هستند. بسیاری از آنان نیز در طی روز دچار خواب آلودگی و چرت‌های روزانه می‌شوند.این میزان در برخی از فصول سال مانند اوایل پاییز، زمستان، فصل بهار، ایام روزه داری و امتحانات به شکل نگران کننده‌ای افزایش می‌یابد. مشکلات خواب در برخی از اوقات سال به مانعی جدی برای درس خواندن دانش‌آموزان تبدیل می‌شود. بر اساس همین واقعیات به این نتیجه رسیده‌ایم که امروزه آگاهی از مشکلات خواب و نظارت بر الگوهای خواب، شاخصی برای پیشرفت تحصیلی به ویژه برای داوطلبان کنکور است.

خواب سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. کم‌خوابی مداوم مقاومت بدن را پایین می‌آورد و بدن را در معرض انواع بیماری‌ها ناتوان می‌سازد. تحقیقات دانشگاه‌هاروارد(۲۰۰۶) نشان می‌دهد «میزان مرگ و میر افراد کم ‌خواب ۱.۷ برابر و مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی افراد بدخواب دو برابر دیگران است.»

امروزه ثابت شده است که خواب، انرژی از دست رفته سلول‌های بدن و مغز را پس از یک دوره فعالیت روزانه ترمیم می‌کند؛ به عبارتی مدیریت خواب، مدیریت انرژی انسان است. کم خوابی موجب خستگی و بی‌حالی زودهنگام و در صورت استمرار، باعث فرسودگی می‌شود. اختلال خواب موجب بدخلقی، پایین آمدن آستانه تحمل و عصبیت افراد می‌شود.

خواب نقش انکارناپذیری در هوشیاری و هوش انسان دارد و طبیعی است که این جنبه خواب برای دانش‌آموزان اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین خواب تأثیری شگفت انگیز بر حافظه انسان دارد. دانشمندان نشان داده‌اند که انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت در هیپوکمپوس (‏Hippocampus‏) به حافظه بلندمدت‌تر در کورتکس(‏Cortex‏) مغز، در یکی از مراحل خواب (‏R.E.M‏) به همراه حرکت مردمک‌های چشم انجام می‌شود. به همین جهت، هر اطلاعاتی را که فرد در طول روز به حافظه خود بسپارد، شب‌ها هنگام خواب تثبیت می‌شود و فردا بهتر فهمیده می‌شود و به یاد می‌آید.

این که شب رأس چه ساعتی بخوابید، چندان اهمیت ندارد. فقط در تعیین زمان به خواب رفتن باید دو چیز را در نظر داشت: اول آن که بر اساس نیازتان ساعت خواب و بیداری خود را ثابت کنید، دوم آن که پیوستگی و طول زمان خواب را رعایت کنید. برای مثال به هشت ساعت خواب متمرکز شبانه نیاز دارید و از سویی اگر مجبورید ساعت۶ صبح به مدرسه بروید، باید زمان خوابیدن خود را ساعت ۱۰-۱۱شب در نظر بگیرید که هم به اندازه کافی و هم به موقع خوابیده باشید. در این قسمت به شما می‌گوییم که برای منظم کردن خواب و بیداری چه باید کرد؟

۱- زمان خوابیدن خود را مشخص کنید و رأس آن ساعت به رختخواب بروید و اصلاً به این که شب قبل چه اندازه خوابیده اید، توجه نکنید. صبح هم رأس ساعت معین بیدار شوید. سعی کنید از ساعت زنگ‌دار استفاده نکنید. شش هفته وقت لازم است تا به این ساعت‌ها شرطی شوید و بتوانید خود به خود رأس زمان معینی بخوابید و بیدار شوید.

۲- به هیچ عنوان در شب‌های روزهای هفته و تعطیلات، تا دیروقت بیدار نمانید و صبح تا دیروقت نخوابید. این کار نه تنها چرخه خواب شما را به هم می‌ریزد، بلکه بر انگیزه و تمرکز شما نیز تأثیر منفی می‌گذارد و تلاش شما برای منظم کردن ساعات خواب و بیداری تان را از بین می‌برد. اگر کمبود خواب ندارید ولی می‌خواهید در روزهای تعطیل بیش‌تر استراحت کنید، به جای افزایش ساعات خواب بهتر است با برنامه‌های شاد و انرژی زا خستگی تان را جبران کنید.

۳- فعالیت‌ها و احساسات روزانه شما بر نظم خواب شب تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل در طول روز تا حد ممکن منظم کار کنید و مراقب احساسات خود باشید. از کارها و افکار تنش زا دوری کنید تا بتوانید شب‌ها طبق موعد از قبل تعیین شده بخوابید.

۴- نیم ساعت قبل از خواب از دیدن تلویزیون، کامپیوتر، تبلت و مطالعه سنگین یا موسیقی هیجان انگیز یا موسیقی با کلام پرهیز نمایید

۵- استراحت و خواب میان روز همیشه مضر نیست. این خواب برای دانش‌آموزانی که بیماری تنگی عروق دارند، مستعد سردرد و میگرن هستند یا تا ساعت ۳یا۴ عصر در کلاس‌های درس شرکت می‌کنند، به صورت محدود و کنترل شده مفید است. همان طور که قبلاً گفته شد خواب کوتاه به مدت۱۵ تا ۴۵ دقیقه برای جبران انرژی و شادابی مفید است ولی چرت زدن دیروقت یعنی از ساعت ۴ عصر به بعد، سالم نیست و به خواب شبانه شما لطمه می‌زند.

۶- شب‌ها تا دیر وقت بیدار نمانید. به ویژه از ساعت ۱ تا ۴ صبح باید در مکانی تاریک در خواب باشید تا هورمونهای رشد و ملاتونین بتوانند عملکرد خوبی داشته باشند. ساعت ۱ تا ۴ صبح زمانی است که هورمون ملاتونین در بیشترین مقدار خود قرار دارد اما به شرطی که فرد در محیط تاریک در خواب باشد

۷- وقتی صبح بیدار شدید، به هیچ وجه نگویید «فقط ۵ دقیقه دیگر» و دوباره بخوابید. یادتان باشد با این پنج دقیقه‌ها ممکن است چند ساعت بخوابید.

۸- اگر برای بیدار شدن از ساعت زنگ‌دار استفاده می‌کنید، آن را کمی دورتر از دسترس خود قرار دهید تا مجبور شوید برای خاموش کردن آن از جای خود بلند شوید.

۹- پس از بیداری، فوراً چراغ اتاق را روشن کنید تا ساعت بیولوژیک بدنتان که به نور حساس است سریع‌تر فعال شوید.

۱۰- هر صبح ورزش کنید. ورزش صبحگاهی با ترشح آدرنالین، موجب از بین رفتن منگی و عدم هوشیاری و کسالت پس از بیدار شدن می‌شود.

 

تاثیر اضطراب  و استرس در مطالعه

اضطراب یکی از عواطف موجودات زنده و برای حفظ بقای آن ها لازم است. اضطراب باعث می شود موجودات، با هوشیاری و گوش به زنگی بیشتری نسبت به محیط رفتار و از خطرات اجتناب کنند.شکل زیر نشان میدهد که کمی اضطراب برای بهبود عملکرد لازم است اما اضطراب خیلی کم یا خیلی زیاد عملکرد را کاهش میدهد.. در شرایط امن تر زندگی که انسان در شهر و روستا و در خانه زندگی می کند و خطرات محیطی مثل حمله ی جانوران تهدیدش نمی کند، اضطراب برای حفظ عملکرد روزانه لازم است. مثلاً بیدار شدن از خواب برای رفتن به مدرسه یا محل کار، تنظیم وقت برای حاضر شدن سر قرارهای مهم، به موقع رسیدن به حرکت اتوبوس یا پرواز هواپیما و نیز صرف وقت و انرژِی برای انجام دادن تکالیف، پروژه ها و…

از این دیدگاه، داشتن اضطراب متناسب، برای آن که فرد رفتارهای مناسبی برای درس خواندن داشته باشد لازم است. یعنی سر وقت از خواب بیدار شود، وقت کافی برای انجام تکالیف بگذارد و با بی خیالی سراغ کارهای دیگر نرود و شب هم تا وقتی تکالیف را انجام نداده نخوابد.

از طرفی، تأثیر اضطراب بر عملکرد شناختی مغز بسیار جالب و مؤثر است. در مواجهه با یک اضطراب معمولی، خون رسانی و فعالیت مناطق خاصی از مغز که با تمرکز، توجه و یادگیری ارتباط دارد، بیشتر و بهتر می شود. اما وقتی اضطراب شدید، فراگیر و نامتناسب با شرایط باشد، عکس این حالت پیش می آید؛ یعنی در همان مراکز مغزی، خون رسانی مختل و فعالیت و عملکرد آن کم می شود.

اضطراب در تمام حیطه های مربوط به عملکرد تحصیلی، تأثیر منفی دارد. در زمان یادگیری، توجه و تمرکز دانش آموز کم می شود، بی قرار است، نمی تواند تکالیف را شروع کند یا به پایان برساند، فرا خواندن مطالب فراگرفته شده از حافظه و استفاده از آن ها در زمان آزمون و امتحان مختل می شود. اشتهایش کم شود، شب ها خوب نمی خوابد و همین بی خوابی، توجه و تمرکز را بیشتر مختل می کند

 

علائم اضطراب

 

برخی از نشانه های استرس عبارتند از:

۱- بی حوصلگی شدید

۲- حساسیت شدید نسبت به انتقاد

۳- بروز اختلال در خواب

۴- علایم تنش نظیر جویدن ناخن

۶- سوء هاضمه

۷- نداشتن تمرکز

 

راههای کاهش اضطراب

• اعتماد به نفس داشتن
• شرح وظایف خود را شناختن
• فکر کردن به موفقیت
• تمرین تکالیف
• برنامه ریزی
• تنفس عمیق
• آرام سازی
• حرکات
• درمان

 

تکنیک هایی برای کاهش استرس

۱- در یک زمان فقط یک کار را انجام دهید تا فشارهای وارد بر خود را کاهش دهید.

۲-  پیشنهادهای دیگران در کمک به خود را بپذیرید.

۳- توانایی های خود را بشناسید و بیش از حد از خود انتظار نداشته باشید.

۴- با یک نفر صحبت کنید. کارهایی را انجام دهید که برایتان لذت بخش و شادی آفرینند.

۵- از موقعیت های پر استرس دوری کنید.

۶- سعی کنید اوقات خود را با کسانی بگذرانید که مصاحبت با آنها برایتان لذت بخش باشد و نه با کسانی که انتقاد کننده و خرده گیرند.

۷- آرام نفس بکشید، به طوری که قسمت پائینی شـُش های خود را به تحرک وادارید.

۸- تکنیک های آرامش بخش مانند یوگا و رلکسیشن را به کار برید.

 

در این مقاله اضطراب و استرس تقریبا به یک معنی به کار گرفته شده اند اما در واقع این دو کاملا متفاوت هستند . اضطراب یک هیجان است و استر سیک فرایند . این موضوع در مقاله ای دیگر بررسی می گردد.

 

برنامه ریزی در روش مطالعه صحیح

اهمیت برنامه ریزی

روش برنامه ریزی

ساختار مطالعه صحیح

سیستم مرور در روش مطالعه صحیح

نمونه برنامه

اهمیت برنامه ریزی درسی در روش مطالعه علمی

گفته می شود که مردم معمولاً برنامه ریزی نمی کنند که شکست بخورند، بلکه در برنامه ریزی کردن شکست می خورند. برنامه فاصله بین تفکر هدفمند و عمل هدفمند را پر میکند

برنامه ریزی برای همه افراد متفاوت است چون هوش ، استعداد ، توانایی ، دقت و…. متفاوت است.
در برنامه ریزی نقش خود رهبری را توسعه دهید، خودتان برنامه ریزی کنید یا مؤثر باشید ، حالت اجبار یا تحمیل نباشد ایده آل نویسی نشود .

اگر واقعاً بخواهید که هماهنگ با رویاها و امیال خود زندگی کنید، باید جزء آندسته از افراد باشید که خود باعث پیش آمدن اتفاقات می شوند. برای موفقیت و رسیدن به آنچه می خواهید، باید برنامه ریزی کنید!

افراد زیادی از اهمیت برنامه ریزی برای رویدادها و اتفاقات مهم زندگی آگاه هستند، اما کمتر کسی پیدا می شود که از اهمیت برنامه ریزی برای کل زندگی خود آگاه باشد.
گفته می شود که مردم معمولاً برنامه ریزی نمی کنند که شکست بخورند، بلکه در برنامه ریزی کردن شکست می خورند.
اگر واقعاً بخواهید که هماهنگ با رویاها و امیال خود زندگی کنید، باید جزء آندسته از افراد باشید که خود باعث پیش آمدن اتفاقات می شوند. برای موفقیت و رسیدن به آنچه می خواهید، باید برنامه ریزی کنید!

۱.  یک زندگی برنامه ریزی شده، به شما جهت می دهد. برنامه ریزی این فرصت را در اختیارتان قرار می دهد که بدانید به کجا می خواهید بروید و چطور باید به آنجا بروید. بدون برنامه، شما در زندگی جهت نخواهید داشت و وقت خود را برای کارهایی تلف خواهید کرد که ممکن است هیچ تاثیری در آینده ی شما نداشته باشند.

۲.  یک زندگی برنامه ریزی شده، رویاهای شما را قابل دسترس قرار می دهد. اگر تابه حال رویاهایتان برایتان غیرممکن و دست نیافتنی می نمود، شاید به این خاطر بوده شما هیچ طرح و برنامه ای برای رسیدن به آنها آماده نکرده اید. برنامه ی زندگی برای شما مراحل رسیدن به رویاهایتان را به شما نشان خواهد داد.

۳.  یک زندگی برنامه ریزی شده، کنترل زندگی را در دست خودتان قرار می دهد. اگر زندگیتان را به شانس و اقبال واگذار کنید یا اجازه بدهید که دیگران زندگیتان را کنترل کنند، مطمئناً ناامید و دلسرد خواهید شد. درد ست گرفتن کنترل زندگیتان تنها راه رسیدن به چیزهایی است که واقعاً می خواهید.

۴.  یک زندگی برنامه ریزی شده، به شما آرامش می دهد. همین که بدانید قدم ها و مراحل رسیدن به آنچه از زندگی می خواهید را طی می کنید، به شما احساس آرامش خواهد داد. بدون برنامه، دچار گیجی و سردرگمی خواهید شد که کجا بروید و روزهایتان را چطور بگذرانید.

۵.  یک زندگی برنامه ریزی شده به شما هدف می دهد. وقتی تصمیم می گیرید که روی برنامه زندگی کنید، یعنی می خواهید هدفمند زندگی کنید. دیگر زندگی کردنتان، بودن خالی نیست. شما برای خود هدفی دارید و برای رسیدن به آن قدم برمی دارید.

۶.  یک زندگی برنامه ریزی شده، به شما شور و اشتیاق می دهد. موفقیت تحقق پیش رونده ی یک هدف ارزشمند است. موفقیت سرنوشت نیست. وقتی هدفی پیش روی خود داشته باشید، با شور و اشتیاق بیشتر زندگی می کنید و برای رسیدن به آن هدف قدم برمی دارید.

۷.  یک زندگی برنامه ریزی شده، به شما قدرت می دهد. برنامه ریزی و هدفمند بودن در زندگی باعث میشود به همان طریقی که دوست دارید زندگی کنید و به کسی نیاز نداشته باشید.

۸.  یک زندگی برنامه ریزی شده باعث می شود شکرگذار نعمت های خداوند باشید. شما ناظر هر آن چیزی خواهید بود که خدا به شما داده و برنامه ریزی برای زندگیتان نشان می دهد که به نعمت های خدا احترام می گذارید، قدر آنها را می دانید و شکرگذار هستید.

۹.  یک زندگی برنامه ریزی شده باعث می شود ناخودآگاهتان هم به خدمت شما درآید. وقتی برنامه ریزی می کنید، بصیرتی در ناخودآگاهتان می کارید و آن بصیرت فرصت ها لازم برای رسیدن به موفقیت را برایتان فراهم می آورد.

۱۰. یک زندگی برنامه ریزی شده به شما آزادی می دهد. وقتی برای شکل دادن به سرنوشتتان آزادی طلب کنید، واقعاً آزاد خواهید بود.

روش برنامه ریزی درسی

کارهایی که باید برای آنها زمان بگذارید را مشخص کنید:

مدرسه: علاوه برحضور در کلاس، برای مطالعه و تکمیل فعالیتهای فوق برنامه به زمان نیاز دارید.

دوستان و خانواده: نگهداری رابطه درست خانوادگی و دوستانه نیاز به زمان دارد مثل تلفن زدن، شرکت در جشن ها و گذراندن تعطیلات.

پرداختن به کارهای شخصی: کارهایی مثل بهداشت و پاکیزگی، آراستگی، خوردن و خوابیدن و ..نیاز به زمان شد

کارهایی که برای شما دوست داشتنی است:  مثل:ورزش ، شرکت در مسابقه، عضویت و فعالیت  در انجمن ها و کلاسهای خارج از مدرسه که باید بخشی از زمان خود را به آنها نیز اختصاص دهید.

 

کارهای پیش بینی نشده را مشخص کنید:

نقص مکانیکی : شاید بعلت نقص فنی در سروسی نتوانید به موقع به کلاس برسید یا بعلت رفتن برق یا قطع اینترنت نتوانید تکلیف خود را به موقع انجام دهید.

بیماری یا رویداد ناگهانی: شاید هر گونه پیش آمدی مانع از آن شود که در کلاس یا آزمون حضور یابید یا تکلیف خود را انجام دهید.

مسائل عاطفی: درگیری های عاطفی ممکن است  تا مدتی مانع تمرکز شما بر درس شود.

زمان مورد نیاز را محاسبه

هیچ کس جز خود شما نمی تواند برای انجام تکالیفش زمانبندی کند. تکلیفی که ۲ساعت وقت شما را می گیرد شاید برای فردی دیگر۵ ساعت باشد.

برای تعیین زمان لازم برای خواندن، ساعت آغاز درس خواندن را یاداشت و از ساعت پایان کم کنید.با محاسبه تعداد صفحه ها

زمان استراحت

استراحت کوتاهی برای خودتان در نظر بگیرید. هنگامی که استراحت می‌کنید، اکسیژن بیشتری به مغزتان می‌رسد. بلند شوید و برای چند دقیقه در اتاق قدم بزنید. وقتی ما برای مدت طولانی می‌نشینیم، خون بدن ما به دلیل نیروی جاذبه ، به طرف پایینترین نقطه بدنمان ، یعنی پاها کشیده می‌شود. ماهیچه‌های ما همانند یک پمپ عمل می‌کنند و هنگامی که ما راه می‌رویم، خون را بطور یکنواخت به سرتاسر بدن ما می‌رسانند. در نتیجه ، اکسیژن بیشتری به مغز می‌رسد و باعث احساس شادابی و نشاط در بدن می‌شود.  معمولا ۱۵ دقیقه استراحت مطلق بین زمانهای استراحت مناسب است. در موقع این استراحت ۱۵ دقیقه ای برخی کارها ممنوع است از جمله: دیدن تلویزیون، کامپیوتر ، تبلت یا موبایل ، مطالعه، خوردن غذای پر حجم و گوش دادن به موسیقی پر هیجان و با کلام.

در عوض بهتر است کارهای زیر را انجام دهید: خوردن کشمش ، خرما، عسل ، رلکسیشن یا تن آرامی، گوش دادن به موسیقی آرام بدون کلام، قدم زدن و گفتگو با اعضای خانواده.

 

جریمه و پاداش

هنگامی که کاری را بطور کامل انجام دادید، به خودتان پاداش دهید. کار شما ممکن است خیلی کوچک باشد و یا شاید یک مسئولیت بزرگ ، که شما باید آن را به پایان برسانید. پاداشی که برای خودتان در نظر می‌گیرید، ممکن است قدم زدن در اطراف ساختمان ، یک لیوان آب و یا خواندن یک مطلب جالب و خنده‌دار در روزنامه باشد. برای پروژه‌ های مخصوص ، مانند پروژه پایان ترم یا دوره کردن یک کتاب حجیم ، پاداش و جایزه ویژه‌ای در نظر بگیرید که اگر آنها را انجام دادید برای خودتان مثلاً یک پیتزای مخصوص بخرید، به سینما بروید و یا بعد از ظهر را تلویزیون تماشا کنید. بعضی از جایزه ها می‌توانند خیلی بزرگ باشند. از این جوایز برای تکالیف سخت یا پروژه های طولانی استفاده کنید. وقتی کار بزرگی را انجام دادید، از پاداشهای معمولی استفاده نکنید . در صورتی که نتوانستید برنامه یک روز را انجام دهید باید روزهای بعد آن را جبران نمایید و اگر تا آخر هفته هم نتوانستید آن را جبران کنید باید به ازای هر روز جبران نشده جریمه ای را برای خود تعیین نمایید مانند جریمه مالی، زودتر از خواب بیدار شدن، توقیف موبایل و یا قطع تلویزیون یا کامپیوتر.

 

ساختار مطالعه

صرف نظر از روش مطالعه ، ساختار مطالعه خود را بر اساس یافته های علمی بنا کنید :

 

دوره های مطالعه بهتر است ۴۰-۴۵ min   و مدت  استراحت  ۱۰-۱۵ min  باشد . شکل زیر نشان میدهد که در یک مطالعه بدون ساختار چگونه پس از مدتی میزان یادگیری و حافظه افت میکند ( به دلیل خستگی و کاهش انرژی مغز) و بعد دوباره پس از یک افت سطح آن بالا می آید ( به دلیل استراحت خود به خودی).

 

برای جلوگیری از این پدیده باید کاری کنیم سطح یادگیری و توان حافظه افت نکند و مغز هم خسته نشود . برای این کار بهترین روش خواندن و مطالعه با فاصله زمانی است . مانند یک ورزشکار که اگر بخواهد یک نفس و پیوسته بدود خسته شده و توان خود را از دست می دهد اما اگر پس از طی یک مسافتی کمی استراحت نماید می تواند مسافت بیشتری و زمان بیشتری بدود.

 

سیستم مرور در روش مطالعه علمی

هر انسانی دارای سه نوع حافظه‌  کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت می‌باشد. در حافظه‌ی کوتا‌ه‌مدت، اطلاعات زمان کمی در حافظه می‌ماند و اگر مدتی از آن استفاده نشود، در مدت کمی پاک و فراموش می‌شود. به عنوان مثال: اگر یک فرمول فیزیک و یا معنای یک لغت را یک بار ببینید ولی دوباره به آن مراجعه نکنید، با توجه به حجم محدود این حافظه، پس از مدتی آن فرمول را فراموش خواهید کرد و به جای آن، مطالب و اطلاعات دیگری در حافظه‌ی کوتاه‌مدت ذخیره می‌شود. ولی اگر آن مطلب مرور شود یا از آن استفاده شود، به حافظه‌ی میان‌مدت انتقال می‌یابد. حافظه‌ی میان‌مدت، ظرفیت بیش‌تری دارد و امکان نگهداری اطلاعات در آن بیش‌تر است. چند بار استفاده در طول زمان‌های متناوب، باعث انتقال کافی و بدون اضطراب و استرس مخرب، با انتخاب راه‌حلی مناسب به تمامی سؤالات پاسخ داده شود.

تحقیقات نشان داده اند که ۲۴ ساعت  بعد از یادگیری هر مطلبی ۸۰ درصد آن فراموش میشود . همچنین طبق تحقیقات صورت گرفته، اگر مطالب یک روز بعد از رسم الگوی یادآوری فصل مجددا مرور شوند. تا یک هفته بعد مطالب در حافظه ما وجود دارد، اما یک هفته بعد باید مجددا الگو را به روش گفته شده مرور کرد. سومین مرور یک ماه بعد است و اگر مطالب ۴ ماه بعد مرور شوند، بیشتر جزییات در حافظه ما باقی خواهند ماند.

یادآوری ها

یادآوری مطالب خوانده شده معمولاً فرآیندی خود‌آگاه است یعنی انسان در موقع پاسخ‌گویی به هر سؤال در جلسه‌ی آزمون، آن دسته از مطالبی را که به آن موضوع وابسته است، به یاد می‌آورد. به همین دلیل اگر مطالب آموخته شده، درست دسته‌بندی نشده باشد، این یادآوری انجام نمی‌شود و یا ناقص انجام می‌پذیرد. مرور صحیح و به موقع، علاوه بر تسلط بر دروس، باعث یادآوری سریع‌تر و صحیح‌تر می‌شود.

 شرایط مرور چیست؟

۱-برنامه‌ریزی صحیح و نظم دادن به مرور:

مهم‌ترین شرایط برای رسیدن به اهداف مرور یعنی حفظ، یادگیری، تسلط و یادآوری دروس و مطالب خوانده شده، برنامه‌ریزی منظم و صحیح مرور است. البته این نظم بستگی به نوع مطالب انتخاب شده برای مطالعه نیز دارد. ولی در هر صورت، شرط اصلی هر نوع مرور، نظم انجام آن است.

 

۲-تمرکز کافی موقع مرور:

تمرکز در مطالعه یکی از شروط اصلی روش مطالعه صحیح است و موقعِ مرور مطالب نیز از اصلی‌ترین شروط است زیرا بدون تمرکز کافی اگر یک مطلب ده‌بار نیز مرور شود، به یادگیری منجر نخواهد شد. پس هر کس برای هدر ندادن وقت ارزشمندا‌ش، باید در موقع مرور مطالب تا حد امکان تمرکز کافی داشته باشد.

 

۳-مطالعه با حجم مناسب :

مسلماً معنای مرور یعنی چند بار مراجعه به دروس و مطالعه‌ آن‌ها است. به همین دلیل، برای این‌که تعداد این مرور‌ها و فواصل آن به اندازه‌ی کافی باشد، باید در موقع مطالعه‌، حجمی مناسب انتخاب شود تا مرور آن مطالب نیز با حجم و تعداد تکرار مناسب و کافی انجام شود.

 

۴-انتخاب روش مطالعه درست:

اگر قرار باشد تمام مطالب خوانده شده، دوباره مرور شود، به هیچ وجه امکان مرور و تکرار کافی وجود ندارد و شاید مطالعه‌  همه‌ مطالب خوانده شده، بیش از دوبار امکان‌پذیر نباشد؛ ولی اگر در مطالعه‌  بار اول، روشی درست انتخاب شود یعنی با خلاصه‌نویسی، علامت‌گذاری‌های متنوع و مشخص کردن مطالب مشکل، در موقع مرور با وقت‌گذاری بسیار کم‌تری می‌توانیم تمام مطالب را یاد بگیریم و حداقل تا پنج بار مطالب خوانده شده را مرور کنیم.

اگر روش‌ما صحیح باشد، شاید برای مرور مطلبی که یک ساعت وقت ما را گرفته است، به ده یا پانزده دقیقه زمان احتیاج باشد، این‌کار، انتقال اطلاعات از حافظه‌ی میان‌مدت به حافظه‌ی بلند‌مدت را فراهم می‌سازد. نام اعضای خانواده، شماره تلفن‌های مهم، نام خیابان‌ها، معنای بسیاری از لغت‌ها و تمام مطالبی که امروز به صورت بدیهی در حافظه‌ی شما ثبت شده است، فرآیند انتقال را گذرانده‌اند. پس امکان حفظ مطالب دیگر نیز به شرط مرور کافی و به موقع وجود دارد.

 

۵-فهمیدن و یادگیری مطالب خوانده شده:

مرور مطالب علاوه بر ذخیره‌سازی و نگهداری آن، سبب فهمیدن بهتر نیز می‌شود. فهمیدن هر مطلب با تکرار به موقع به دست می‌آید. البته برای فهمیدن برخی از دروس علاوه بر مرور می‌بایست تمرین و تست مناسب در زمان‌هایی با فاصله‌ی معین انجام پذیرد. بسیاری از دانش‌آموزان فکر می‌کنند می‌توانند با یک بار خواندن دروس البته با دقت و تمرکز فراوان، آن درس را خوب یاد بگیرند ولی این اتفاق نمی‌افتد و در کمال تأسف مطالب خوانده شده غالباً پس از مدتی به فراموشی سپرده می‌شود. بهتر است هر درس را چند بار در فواصل معین و البته با حجم کم‌تر، مرور و تمرین کرد تا خوب فهمیده شود.

 

۶-تسلط بر درس:

مرور صحیح و به موقع اغلب به تسلط در تست زدن در سر جلسه‌ی آزمون منجر می‌شود. تکرار و تمرین به اندازه‌ی کافی هر مطلب باعث می‌شود که آن مطلب ملکه‌ی ذهن ما شود.

 

در یک روش مطالعه صحیح هر مطلب چگونه باید مرور شود؟

۱-مرور مطالب مطالعه شده شامل کتاب، جزوه‌ و خلاصه‌ درس: 

بهترین روش مرور این دسته از مطالب، مرور مرحله‌ای با فواصل منظم و افزایشی است. هر بار مطلبی خوانده شود، پس از ۱۰ دقیق شروع به فراموشی می‌کند. پس بعد از خواندن هر درس جدید لازم است آن درس دوباره مرور شود. این مرور حتی با نگاه کردن به جملات و کلمات کلیدی، پاسخ دادن به پرسش‌های انتهایی درس و یا نوشتن خلاصه‌ی درس حاصل می‌شود. روز بعد از مطالعه، مرور دوباره‌ی مطالب خوانده شده لازم است.

برای این‌که در خواندن دوباره‌ی مطالب، دچار به هم ریختگی نشویم، بهتر است مجموعه‌ی مطالبی را که در یک روز خواندیم، روز بعد آن‌ها را در یک زمان مطالعاتی مثلاًیک ساعت مرور کنیم. به عنوان مثال در روز یک‌شنبه در ۶ ساعت، ادبیات ۲ درس ۱۰، زبان پیش درس ۲، زیست‌شناسی پیش قسمت پروتئین‌سازی و فیزیک پیش مبحث حرکت دایره‌ای مطالعه شده است. در روز دو‌شنبه موارد فوق در بین ساعت ۵ تا ۶ بعد‌از‌ظهر مرور شود.

این مراحل مرور باید در فواصل یک هفته بعد از آن، یک ماه بعد از آن، یک هفته و چهار‌ماه بعد از آن یک ماه، دوباره تکرار شود تا آن مطلب به خوبی در ذهن ما ثبت شود. نمودار زیر اهمیت مرور با فواصل منظم و افزایشی را در به تعویق انداختن فراموشی نشان می‌دهد.

 

 ۲-مرور تست‌ها:

تست‌ها به دو دسته‌ی کلی تست تحلیلی و تست زمان‌دار تقسیم می‌شود که لازم است در فواصل بین مرور‌های مباحث مطالعه شده، زده شوند. مثلاً بین مرور روز بعد و هفته‌ی بعد از آن، تست تحلیلی زده شود و مقدار دیگری تست تحلیلی نیز در فواصل مرور هفته‌ی بعد و مرور یک ماه بعد از آن انجام پذیرد. موقع تست زمان‌دار نیز حدوداً بین مرور‌ماه بعد و مرور چهارماه بعد از آن می‌باشد. در هر بار تست‌زنی لازم است تست‌های علامت‌دار قبلی نیز مرور شود.

قبل از هر آزمون آزمایشی، بهترین زمان مرور غلط و نزده‌های آزمون‌های آزمایشی قبلی است و پس از هر آزمون آزمایشی نیز مرور غلط و نزده‌های همان آزمون لازم است.

 

۳-واژگان، اصطلاحات، فرمول‌ها، تاریخ ادبیات نیز باید در فواصل منظم و افزایشی مانند یک روز بعد، سه روز بعد، هفت روز بعد؛ پانزده روز بعد و سی روز بعد مرور شود و در هر مرحله، اگر آن واژگان یا اصطلاحات فراموش شد، دوباره در مراحل پنج‌گانه‌ی حفظ قرار گیرد.

برای مرور صحیح بهتر است مراحل و شیوه درست آن را رعایت کنیم.

 

الف) انواع مرور مطالب درسی در روش مطالعه صحیح :

مرور می‌تواند به ۳ شکل زیر صورت پذیرد:

 

۱- مرور از روی جزوه و کتاب :

در این نوع مرور، داوطلب، مطلب را از منبع اولیه مجدداً مرور می‌کند. یقیناً حتی اگر فقط مطالب مهم و قسمت‌هایی که علامت زده شده نیز مطالعه شوند، باز هم مرور از روی جزوه زمان زیادی را صرف خواهد کرد.

 

۲- مرور با تست:

می‌توانید با زدن تست، ضمن حفظ آمادگی مطالب مورد مطالعه، آن را مرور کنید؛ اما مرور با تست نمی‌تواند جامعیت مطلب را تضمین کند. یعنی ممکن است بخشی از مطلب یا نکاتی وجود داشته باشند که در مجموعه تست مورد سؤال قرار نگیرد.

 

۳-  مرور از روی الگوی یادآوری (خلاصه‌نویسی):

این نوع مرور، کامل‌ترین و مطمئن‌ترین و نیز سریع‌ترین شکل مرور است. در این نوع مرور، شما باید الگوی یادآوری فصل مورد نظر را در ذهن خود رسم کنید و سعی کنید تمامی قسمت‌ها را یادآوری کنید و اگر نتوانستید بخشی از الگو را یادآوری کنید، باید ابتدا کمی به ذهنتان فشار بیاورید تا گرسنه شود و آن گاه می‌توانید از روی منبع اصلی (جزوه و کتاب) آن را کامل کنید.

این کار باعث می‌شود تا شما تمامی مطالب را مرور کنید و مطلبی از قلم نیفتد. البته بعد از مرور الگو، می‌توانید تعدادی تست (به تناسب زمان و مبحث) نیز بزنید.

 

ب) مراحل صحیح مرور :

اما این که با چه فاصله زمانی، مطالب را مطالعه و مرور می‌کنیم نیز اهمیت بسیار زیادی دارد.

طبق تحقیقات صورت گرفته، مطالب باید یک روز بعد از رسم الگوی یادآوری فصل مجددا مرور شوند. تا یک هفته بعد مطالب در حافظه ما وجود دارد، اما یک هفته بعد باید مجدداً الگو را به روش گفته شده مرور کرد. سومین مرور یک ماه بعد است و اگر مطالب ۴ ماه بعد مرور شوند، بیشتر جزئیات در حافظه ما باقی خواهند ماند.

شما می‌توانید برای تنظیم دقیق این فواصل زمانی از یک تقویم استفاده کنید. به این ترتیب که بعد از رسم الگوی یادآوری، در فواصل یک روز، یک هفته، یک ماه و ۴ ماه، نام الگویی را که باید مرور کنیم، یادداشت نماییم تا در روز مرور آن را به طور کامل انجام دهیم.

سبک یادگیری خود را شناسایی کنید

شناخت روشهای مورد ترجیح افراد برای یادگیری از جانب خود و اساتیدشان  می تواند موجب افزایش کیفیت یادگیری و به تبع آن تقویت بازده آموزشی گردد. سبک یادگیری در واقع تلفیقی از روشهای شناختی، عاطفی و فیزیولوژیک است که افراد بوسیله آنها به بازیابی، سازماندهی، پردازش و یادآوری اطلاعات می پردازند. برای آشنایی بیشتر با سبک های یادگیری و بهبود روش مطالعه خود مقاله مربوط به سبک های یادگیری را ببینید.

 

مطالب مرتبط با روش مطالعه

دانلود رایگان اپلیکیشن اندرویدی روش مطالعه و برنامه ریزی جامع تحصیلی 

دانلود کتاب تکنیک های موفقیت و شیوه های نوین مطالعه ( روش مطالعه موفق و تکنیک های حافظه )

دانلود پاورپوینت روش مطالعه

 

روش مطالعه علمی ، روش مطالعه صحیح ،  روش مطالعه موفق ، روش مطالعه موثر ، روش مطالعه درست ، روش مطالعه کنکور ، روش مطالعه امتحان ، روش مطالعه دروس ، روش مطالعه شب امتحان ، روش مطالعه ایام تعطیل ، روش مطالعه روزانه ، روش مطالعه دانشگاه ، روش مطالعه مدرسه ، روش مطالعه دانش آموز ، روش مطالعه دانشجو ، روش مطالعه قوی ، روش مطالعه سریع ، روش مطالعه کوتاه ، روش مطالعه طولانی ، روش مطالعه تست ،  روش مطالعه نوین ، روش مطالعه جدید .

توجه : لینک دانلود فایلها بلافاصله پس از خرید ظاهر میشود و به ایمیل شما هم ارسال میشود(پوشه هرزنامه یا spam را چک کنید). در صورتی که پس از خرید با مشکل دانلود در مرورگر گوگل کروم مواجه شدید از این راهنما استفاده کنید. ترجیحا از مرورگر فایرفاکس استفاده کنید (پسورد فایلها: ۱۳۵۷ و یا www.ravanrahnama.ir) این مجموعه را ببینید