تریاک : آشنایی با ویژگیها و عوارض تریاک ، مرفین ، متادون
تریاک (OPIUM)
- کلیه موادی که مستقیماً از شیره گیاه خشخاش به دست میآیند و یا بطور مصنوعی از این ماده تولید میشود مواد افیونی یا مخدر نام دارند.
- تریاک شیره خشک شده خشخاش است که منشاء مواد اعتیادآور گوناگونی از جمله سوخته، شیره، مرفین، کدئین و هروئین است.
- با تیغ زدن تخمدان نارس، عصاره شیری رنگی ترشح می شود که درمجاورت هوا دلمه شده ، پس از گذشت یک شبانه روز به رنگ قهوه ای یا سیاه در می آید و به حالت صمغی چسبیده بر جدار خارجی تخمدان باقی می ماند که آن را تراشیده و جمع آوری می کنند .
- از تریاک حدود ۲۵ نوع ماده قلیایی یا آلکالوئید مثل مرفین، کدئین، متادون و … مشتق شده است. مهمترین آلکالوئیدهای تریاک عبارتند از مرفین، نارکوتین، پاپاورین، تبائین، کدئین و نارسئین که مصارف پزشکی داشته و به منظور تسکین درد تجویز میشوند، اما در موارد بسیاری مورد سوء مصرف نیز قرار میگیرند.
تاریخچه تریاک چیست؟
- بوته خشخاش از گیاهان آسیای صغیر بوده است. این گیاه حدود ۲۵۰۰ سال قبل در منطقه مدیترانه کشت میشده است. سابقه این گیاه را تا ۵۰۰۰ سال قبل هم ذکر میکنند. از آثاری که از سومریها باقی مانده است. چنین برمیآید، آنها این ماده را استعمال میکردهاند و به آن گیاه شادی بخش میگفتند. در نوشتههای هومر شاعر یونانی که احتمالاً ۶۰۰ سال قبل از میلاد میزیسته اشاره به گل خشخاش به چشم میخورد. زنان مصری از شربت تریاک برای فرونشاندن خشم و تسکین غم استفاده میکردهاند. بقراط در ۴۰۰ سال قبل مسیح و نئوفراست در همان تاریخ از تریاک برای درمان اسهال و رفع درد استفاده میکردهاند. گروههای مختلف از جمله پزشکان برجسته ایرانی مثل ابوعلی سینا و زکریای رازی نیز تریاک را برای انواع دردها تجویز میکردند که به صورت شربت یا با بلعیدن آن به صورت جامد مورد مصرف قرار میگرفت. در حدود اواسط قرن هفدهم میلادی، زمانی که کشیدن تریاک در چین متداول گشت، مشکلات جدی اعتیاد به این ماده نمایان شد.
- در قرن هجدهم تریاک راه به سوی اروپا و آمریکای شمالی باز نمود و یکی از اقلام تجاری مهم آسیای شرقی را تشکیل داد. با شیوع اعتیاد به تریاک و روشن شدن عوارض این داروی خطرناک، کم کم مبارزه علیه مصرف آن و جلوگیری از قاچاق این ماده در کشورهای مختلف شروع شد. امپراطور چین در سال ۱۸۳۹ بیش از ۲۰۰،۰۰۰ صندوق که حاوی حدود یک میلیون و نیم کیلو تریاک بود، را مصادره کرده و در میان ابراز احساسات مردم، آنها را آتش زد، آتشی که ۲۰ روز روشن بود. این تلاشها برای کنترل اعتیاد به تریاک در سایر کشورها نیز به طور جدی دنبال شده و تاکنون نیز ادامه دارند اما علی رغم ممنوعیت خرید و فروش این ماده و اطلاع رسانیهای گسترده در این زمینه، هنوز نگرشهای غلط و آثار به جا مانده از قرون وسطی راجع به تریاک، سالیانه هزاران نفر را در سراسر دنیا به کام مرگ میکشاند.
چرا برخی افراد به مصرف تریاک روی میآورند؟
یکی از عمدهترین علل رویارویی افراد به سمت مصرف تریاک، نگرشهای نادرستی است که در جامعه نسبت به این ماده وجود دارد. تریاک هنوز در مجالس برخی نقاط کشور به عنوان وسیله پذیرایی از مهمانها و مایه منزلت میزبان تلقی میگردد و به وفور در اختیار افراد قرار میگیرد. همچنین این ماده توسط افراد بسیاری به عنوان علاج انواع دردها و ناراحتیها تجویز میگردد. برخی از نگرشها و باورهای غلط درباره تریاک که درمیان عوام رواج دارند در ذیل آمده است:
آیا تریاک باعث افزایش قوای جنسی میشود؟!
یکی از علل شایع گرایش به تریاک در کشور ما به ویژه در بین مردان، ناتوانی جنسی است اما واقعیت آن است که تریاک یک ماده کند کننده بوده و با پایین آوردن تحریکات جنسی، ارگاسم را به تأخیر میاندازد. این ویژگی تریاک پس از چند بار مصرف باعث میگردد که چرخه قاعدگی در زنان به هم خورده و در مردان نیز اختلال نعوظ شکل بگیرد و در نهایت توان و میل جنسی در هر دو جنس را کاهش میدهد.
آیا مصرف تریاک برای افراد مبتلا به دیابت مفید است؟!
برخی افراد مبتلا به دیابت معتقدند که مصرف تریاک با افزایش سوخت و ساز سلولها، باعث پایین آمدن قند خون آنها میشود. اما باید دانست که تریاک نه تنها دیابت را کنترل نمیکند بلکه چون مانع ترشح انسولین از پانکراس میشود، ممکن است باعث وخیمتر شدن بیماری نیز بشود. همچنین دیابت و تریاک اثر توأم روی یکدیگر داشته و هر کدام به تنهایی میتوانند آستانه درد را در فرد افزایش دهند ، به طوری که اگر یک فرد دیابتی که تریاک مصرف کرده باشد در معرض خطر سکته قلبی و یا دردی مثل آپاندیسیت قرار بگیرد، ممکن است متوجه دردها و علائم هشدار دهنده آن نشود، تا جایی که احتمالاً راه نجاتی برای بیمار وجود نداشته باشد.
آیا تریاک اثر آرام بخش روی درد نوزادان دارد؟!
برخی از قدیمیها برای تسکین درد نوزادان به ویژه زمان دندان درآوردن آنها با خوراندن محلول تریاک و یا با فرستادن دود آن درون ریههای نوزاد سعی میکردند که او را خواب آلود کرده و ساکت نمایند، اما این کار در بسیاری از موارد ممکن است به سوء تغذیه، مسمومیت و یا حتی مرگ آنها منجر شود و در غیر این صورت هم باعث میشود که این نوزادان در آینده به کودکان ضعیفی تبدیل شوند که قوای ذهنی کمی داشته و ممکن است قادر به خواندن و نوشتن نباشند.
آثار مصرف تریاک
ابتدا احساس لذت و سرخوشی و سپس کج خلقی و افسردگی
آثار جسمی
- تهوع و استفراغ
- کاهش احساس درد
- احساس گرما ،گر گرفتن
- خارش بینی
- خشکی دهان
- کاهش فشار خون
تغییرات روانی و رفتاری
- نشئه (سرخوشی،برطرف شدن خستگی،کاهش غم و اندوه ،احساس شادابی)
- بی تفاوتی
- کج خلقی
- پرخاشگری
- بی قراری
- کندی
- اختلال قضاوت
عوارض خانوادگی و اجتماعی:
- فقر
- دزدی
- بیاعتباری فرد
- بیاعتباری خانواده
- طلاق،
- فحشا،
- اشکال در ادامه تحصیل فرزندان،
- تحقیر افراد خانواده
اثرات بلند مدت مصرف تریاک کدامند ؟
اولین و مهمترین عارضه مصرف طولانی مدت تریاک، اعتیاد است. این مواد به شدت اعتیاد آورند و تنها با چند بار مصرف نسبت به آنها وابستگی و تحمل ایجاد میشود. عوارض دیگری که در اثر مصرف تریاک در فرد ایجاد میشود (هر چند تنها محدود به این موارد نمیگردند) عبارتند از
کاهش فعالیت رودهها و یبوست مزمن
خارش و تیره شدن رنگ پوست، تیرگی لبها، کهیر
بی اشتهایی و سوء تغذیه و کاهش وزن
پایین آمدن سطح سلامت به علت بیتوجهی به وضعیت بهداشتی و مراقبت های فردی
کاهش علایق و انگیزهها
تغییر ساعت خواب و بیداری، بیخوابی هنگام شب و خواب آلودگی و چرت زدن در طول روز
کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ در مردان
بههم خوردن دورههای قاعدگی در زنان
مشکلات باروری و مردهزایی در زنان
تضعیف دفاع بدن در مقابل بیماریها و احتمال ابتلا به عفونتهای ویروسی مثل ایدز، هپاتیت، عفونتهای پوستی، آبسه و … در صورت تزریق این مواد
بیحسی و عدم تعادل بدنی
آسیبهای ریوی، کبدی و کلیوی
ایست تنفسی و مرگ به دنبال مصرف زیاد
چگونه میتوان فهمید که فردی به تریاک معتاد شده است؟
اگر کسی بین یک با دو هفته بهطور مستمر از مواد افیونی استفاده کند، در صورتی که این مواد به بدن وی نرسند، علائم ترک در وی بهوجود میآیند و او ناچار است برای گریز از این علائم دوباره تریاک مصرف کند، در این صورت است که اعتیاد در وی شکل گرفته است. این علائم شش تا هشت ساعت پس از آخرین مصرف ظاهر میشوند، معمولاً روز دوم یا سوم به اوج خود میرسند. این علائم عبارتند از :
اشک ریزش، آب ریزش بینی، تعریق و خمیازه کشیدن (این علائم هشت تا ده ساعت پس از قطع مصرف بروز میکنند)
بیقراری، تحریک پذیری، افسردگی، بیخوابی و پرش عضلانی (تشنج)
گرفتگی عضلانی، درد استخوانی و کشیده شدن عضلات
دل پیچه و اسهال
سیخ شدن موهای بدن
سکسکه و عطسه
اتساع مردمکها (که در این حالت نور آفتاب چشم بیمار را آزار میدهد که باید برای درمان آن از عینک آفتابی استفاده کرد)
بی نظمی درجه حرارت بدن (تب، کاهش دمای بدن و احساس سرما و لرز) در ضمن این حالت ممکن است ۲۶ تا ۳۰ هفته طول بکشد
تمایل یا ولع شدید به مصرف مجدد (Gnivarc)
اما در صورتی که مصرف تریاک متوقف شده و مراحل ترک با موفقیت پشت سر گذارده شوند، علائم مذکور پس از هفت تا یازده روز بعد از تریاک فروکش میکنند. اما بیقراری، تحریک پذیری، پرخاشگری، اختلال خواب، افسردگی و بهویژه اشتیاق شدید برای مصرف مجدد مواد ممکن است تا ماهها پس از ترک باقی بمانند (سایت آکسون)
سوخته تریاک
- از مصرف تدخینی ( دود کردن) تریاک، ماده ای به رنگ قهوه ای سوخته و براق به دست می آید که به آن سوخته تریاک یا به اختصار سوخته می گویند. بعضی از افراد، سوخته را در آب حل کرده و شربت بنفش رنگی را که از آن به دست می آید می نوشند. این شربت را شربت سوخته یا آب سوخته می نامند.
شیره تریاک
- ماده خمیری سفت وغلیظ به رنگ قهوه ای است که از سوخته تریاک به دست می آید. راههای مصرف تریاک، سوخته و شیره تریاک شامل تدخین (دود کردن)، خوردن و تزریق می باشد.
مورفین
- در سال ۱۸۰۴ اولین الکالوئید تریاک که شناخته شد مورفین(morphine) نام گذاری کردند که از کلمه مورفئوس (Morpheuse) خدای رویای یونان باستان مشتق شده بود. از سال ۱۸۵۰که سرنگهای تزریقی زیر جلدی به بازار آمد ، استفاده از آن گسترش بیشتری پیدا کرد
- مورفین از تریاک استخراج میشود و یا مستقیما از ساقه خشخاش بدست می آید و به صورت پودری کریستالی به رنگ قهوه ای روشن و یا سفید می باشد. مورفین به اشکال قرص، کپسول، پودر یا محلول عرضه می شود و از طریق خوراکی، کشیدن از راه مجاری تنفسی و تزریق زیر پوستی و داخل سیاهرگی مورد استفاده قرار می گیرد.