سیاهه رفتاری کودک آخنباخ (CBCL) -نسخه والدین
سیاهه رفتاری کودک آخنباخ (CBCL) -نسخه والدین
در زیر فهرستی از رفتارها و حالات مختلف آورده شده است چنانچه هر کدام از آنها در مورد کودک یا نوجوان شما در حال حاضر یا در طول ۶ ماه گذشته وجود داشته است، آن را با علامت (×) مشخص نمایید.
| آیتمهای سیاهه رفتاری کودک آخنباخ | خیر | بعضی مواقع | بلی | |
| ۱ | بچه گانه تر از سن خود رفتار می کند. | |||
| ۲ | حساسیت (آلرژی) دارد.
(نوع حساسیت را توضیح دهید:_________________________________) |
|||
| ۳ | زیاد جر و بحث می کند. | |||
| ۴ | آسم یا تنگی نفس دارد. | |||
| ۵ | اگر کودک یا نوجوان پسر است می پرسیم «مثل دخترها رفتار می کند»
اگر کودک یا نوجوان دختر است می پرسیم «مثل پسرها رفتار می کند» |
|||
| ۶ | بیرون از توالت مدفوع می کند. در هر مکانی آب دهانش را می اندازد (تف میکند) | |||
| ۷ | مغررو است و از خودش تعریف می کند. | |||
| ۸ | نمی تواند حواسش را جمع کند، نمی تواند توجه اش را برای مدت طولانی نگه دارد. | |||
| ۹ | بعضی فکرها را نمی تواند از ذهنش خارج کند (فکر وسواسی). | |||
| ۱۰ | نمی تواند آرام بنشیند، بی قرار است یا زیاد فعال است. | |||
| ۱۱ | به بزرگسالان می چسبد، یا خیلی به آنها وابسته است. | |||
| ۱۲ | از تنهایی شکایت می کند. | |||
| ۱۳ | گیج یا سردرگم به نظر می رسد. | |||
| ۱۴ | زیاد گریه می کند. | |||
| ۱۵ | با حیوانات بی رحم است. | |||
| ۱۶ | نسبت به دیگران بی رحم است، زورگو است و دیگران را آزار می دهد. | |||
| ۱۷ | خیال پردازی می کند یا در افکار خودش غرق می شود. | |||
| ۱۸ | عمداً به خودش صدمه میزند یا قصد از بین بردن خود را دارد. | |||
| ۱۹ | دلش می خواهد به او زیاد توجه کنند. | |||
| ۲۰ | وسائلش را خراب می کند. | |||
| ۲۱ | وسائل متعلق به خانوادهاش یا وسایل دیگران را خراب می کند. | |||
| ۲۲ | در خانه نافرمانی می کند (حرف گوش نمی دهد). | |||
| ۲۳ | در مدرسه نافرمانی می کند (حرف گوش نمی دهد). | |||
| ۲۴ | خوب غذا نمی خورد. | |||
| ۲۵ | با بچه های دیگر سازگاری ندارد. | |||
| ۲۶ | از رفتار بد خود، پشیمان نمی شود. | |||
| ۲۷ | حسود است. | |||
| ۲۸ | قوانین و قواعد را در خانه، مدرسه و در جاهای نقض میکند. | |||
| ۲۹ | از حیوانات، وضعیت ها، موقعیتی ها یا بعضی جاهای خاص (غیر از مدرسه ) می ترسد (توضیح دهید از چه می ترسد:_________________________________) | |||
| ۳۰ | از رفتن به مدرسه می ترسد. | |||
| ۳۱ | از این که فکر بدی به سرش بزند یا عمل بدی انجام دهد، می ترسد. | |||
| ۳۲ | احساس می کند که باید از هر جهت بی عیب و نقص باشد. | |||
| ۳۳ | احساس می کند که هیچ کس او را دوست ندارد. | |||
| ۳۴ | احساس میکند دیگران دست نیافتنی هستند. | |||
| ۳۵ | احساس بی ارزشی می کند، خودش را کمتر از آنچه هست می پندارد. | |||
| ۳۶ | زیاد به خود صدمه می زند، مستعد آسیب دیدن است. | |||
| ۳۷ | زیاد جنگ و دعوا می کند. | |||
| ۳۸ | زیاد سر به سر دیگران می گذارد. | |||
| ۳۹ | دور و بر بچه هایی می گردد که دردسر، درست می کنند. | |||
| ۴۰ | صداهایی می شوند که وجود خارجی ندارند (دیگران قادر به شنیدن آنها نیستند). (توضیح دهید: ___________________________________________) | |||
| ۴۱ | بدون فکر عمل می کند. | |||
| ۴۲ | تنهایی را دوست دارد. | |||
| ۴۳ | دروغ می گوید، حیله گری و تقلب می کند، دیگران را گول می زند. | |||
| ۴۴ | عادت به ناخن جویدن دارد. | |||
| ۴۵ | زیاد حساس است، زود عصبی و هیجان زده می شود. | |||
| ۴۶ | حرکات و پرش های غیرارادی در اندام بدن خود دارد.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۴۷ | خواب های وحشتناک می بیند. | |||
| ۴۸ | بچه های دیگر او را دوست ندارند. | |||
| ۴۹ | یبوست دارد. | |||
| ۵۰ | بسیار ترسوست و مضطرب می شود. | |||
| ۵۱ | احساس سرگیجه می کند. | |||
| ۵۲ | زیاد احساس گناه می کند. | |||
| ۵۳ | زیاد غذا می خورد (پرخور است). | |||
| ۵۴ | بیش از اندازه احساس خستگی می کند. | |||
| ۵۵ | اضافه وزن دارد. | |||
| ۵۶ | از مشکلات و ناراحتی های جسمی زیر در خود شکایت دارد (مشکلاتی که به نظر پزشکان جسمی نبوده و علت عصبی دارد) | |||
| الف) | درد در نقاط مختلف بدن | |||
| ب) | سردرد | |||
| ج) | حالت تهوع، احساس حال به هم خوردن | |||
| د) | ناراحتی چشمی (اگر با عینک برطرف نمیشود)
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ه) | جوش یا دیگر مشکلات پوستی | |||
| و) | دل درد یا دل پیچه | |||
| ز) | استفراغ یا بالا آوردن | |||
| ح) | سایر ناراحتی ها
(قید گردد: ____________________________________________) |
|||
| ۵۷ | بی دلیل با دیگران کت ککاری می کند. | |||
| ۵۸ | با بینی، پوست یا دیگر قسمت های بدنش ور می رود و آنها را زخم می کند.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۵۹ | با آلت تناسلی خود در حضور دیگران ور می رود و بازی می کند. | |||
| ۶۰ | با آلت تناسلی خود زیاد بازی می کند. | |||
| ۶۱ | در درس خواندن ضعیف است. | |||
| ۶۲ | دست و پا چلفتی است. | |||
| ۶۳ | ترجیح می دهد با بچه های بزرگ تر از خودش باشد. | |||
| ۶۴ | ترجیح می دهد با بچه های کوچک تر از خود باشد. | |||
| ۶۵ | از صحبت کردن با افراد غریبه خودداری می کند. | |||
| ۶۶ | خودش را مجبور به بعضی اعمال می بیند (اعمال وسواسی).
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۶۷ | از منزل فرار می کند. | |||
| ۶۸ | زیاد جیغ می کشد. | |||
| ۶۹ | مرموز و تودار است، مطالب را توی خودش نگه می دارد. | |||
| ۷۰ | چیزهایی را می بیند که وجود خارجی ندارند (دیگران قادر به دیدن آنها نیستند).
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۷۱ | کمرو و خجالتی است. | |||
| ۷۲ | آتش افروزی می کند. | |||
| ۷۳ | مشکلات جنسی دارد.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۷۴ | خودنمایی یا دلقک بازی می کند. | |||
| ۷۵ | بیش از حد ترسوست طوری که زهر ترک میشود. | |||
| ۷۶ | کمتر از بچه های دیگر میخوابد. | |||
| ۷۷ | در طول روز و یا شب بیشتر از دیگر بچه ها می خوابد.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۷۸ | بیتوجه است یا به راحتی حواسش پرت میشود. | |||
| ۷۹ | در صحبت کردن و در بیان کلمات مشکل دارد (مثلاً لکنت زبان دارد).
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۸۰ | بدون هدف به جایی خیره می شود. | |||
| ۸۱ | در منزل بدون اجازه وسایل را برمی دارد (دزدی می کند). | |||
| ۸۲ | خارج از منزل بدون اجازه وسایل را برمی دارد (دزدی می کند). | |||
| ۸۳ | چیزهایی را که احتیاج ندارد جمع می کند.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۸۴ | رفتارهای عجیب و غریب دارد.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۸۵ | ایدههای عجیب و غریب دارد.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۸۶ | کله شق و یک دنده، عبوس و زودرنج است. | |||
| ۸۷ | در خلق و یا احساساتش تغییرات ناگهانی دارد. | |||
| ۸۸ | زیاد قهر می کند و اخمو است. | |||
| ۸۹ | بدگمان و شکاک است. | |||
| ۹۰ | فحش می دهد یا در صحبت هایش، کلمات زشت و وقیحانه به کار می برد. | |||
| ۹۱ | می گوید از زندگی سیر شده است و حرف های مأیوس کننده می زند. | |||
| ۹۲ | در خواب راه می رود یا صحبت می کند.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۹۳ | زیاد صحبت می کند. | |||
| ۹۴ | دیگری را مسخره و اذیت می کند. | |||
| ۹۵ | بدخلق یا تند مزاج است. | |||
| ۹۶ | راجع به مسائل جنسی زیاد فکر می کند. | |||
| ۹۷ | مردم را تهدید می کند. | |||
| ۹۸ | انگشت شست خود را می مکد. | |||
| ۹۹ | سیگار میکشد، یا توتون و تنباکو را میجود یا بو میکشد. | |||
| ۱۰۰ | در خواب رفتن مشکل دارد.
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۱۰۱ | از مدرسه گریزان است و فرار می کند. | |||
| ۱۰۲ | کم فعالیت و کم انرژی است. | |||
| ۱۰۳ | غمگین، ناراحت و دل گرفته (افسرده) است. | |||
| ۱۰۴ | بیش از حد پر سر و صدا است. | |||
| ۱۰۵ | برای مقاصد غیردارویی مواد مخدر مصرف می کند (به غیر از الکل و تنباکو).
(توضیح دهید: __________________________________________) |
|||
| ۱۰۶ | از نظر اجتماعی ناهنجار است و دست به تخریب اموال عمومی میزند. | |||
| ۱۰۷ | در روز شلوارش را خیس می کند. | |||
| ۱۰۸ | شب ادراری دارد. | |||
| ۱۰۹ | ناله می کند. | |||
| ۱۱۰ | اگر کودک یا نوجوان پسر است «آرزو میکند دختر باشد»
اگر کودک یا نوجوان دختر است «آرزو میکند پسر باشد» |
|||
| ۱۱۱ | با دیگران ارتباط برقرار نمی کند و گوشه گیر است. | |||
| ۱۱۲ | نگران است. | |||
| ۱۱۳ | چنانچه کودک یا نوجوان مشکلات دیگری دارد که در فهرست بالا نیامده آنها را بنویسید.
۱- __________________________________________ ۲- __________________________________________ ۳- __________________________________________
|
|||
معرفی سیاهه رفتاری کودک آخنباخ
سیاهه رفتاری کودک آخنباخ از مجموعه فرمهای موازی آخنباخ ASEBA بوده و مشکلات کودکان و نوجوانان را در ۸ عامل اضطراب/ افسردگی، انزوا/ افسردگی، شکایتهای جسمانی، مشکلات اجتماعی، مشکلات تفکر، مشکلات توجه، نادیده گرفتن قواعد و رفتار پرخاشگرانه ارزیابی میکند. دو عامل نادیده گرفتن قواعد و رفتار پرخاشگرانه عامل مرتبه دوم مشکلات برون سازی شده را تشکیل میدهند.
سیاهه رفتاری کودک آخنباخ مشکلات عاطفی- رفتاری و همچنین توانمندیها و شایستگیهای تحصیلی و اجتماعی کودکان ۱۸-۶ سال را از دیدگاه والدین مورد سنجش قرار میدهد و نوعاً در ۲۰ الی ۲۵ دقیقه تکمیل میشود (مینائی، ۱۳۸۴).
شیوه نمره گذاری سیاهه رفتاری کودک آخنباخ
پاسخ به سوالات سیاهه رفتاری کودک آخنباخ به صورت لیکرت ۳ گزینهای از ۰ تا ۲ میباشد. بدین ترتیب که نمره “۰” به مواردی تعلق میگیرد که هرگز در رفتار کودک وجود ندارد؛ نمره “۱” به حالات و رفتارهایی داده میشود که گاهی اوقات در کودک مشاهده میشود و نمره “۲” نیز به مواردی داده میشود که بیشتر مواقع یا همیشه در رفتار کودک وجود دارد.
این فرم، ۸ مشکل یا سندرم عاطفی- رفتاری را اندازه میگیرد که عبارت است از:
- اضطراب/ افسردگی (AD) (شامل مواد ۱۲، ۱۴، ۲۹، ۳۰، ۳۱، ۳۲، ۳۳، ۳۵، ۴۵، ۵۰، ۵۲، ۷۱، ۹۱ و ۱۱۲)؛
- گوشهگیری/ افسردگی (WD) (شامل مواد ۵، ۴۲، ۶۵، ۶۹، ۷۵، ۱۰۲، ۱۰۳و ۱۱۱)؛
- شکایات جسمانی (SC) (شامل مواد ۴۷، ۴۹، ۵۱، ۵۴، a56، b56، c56، d56، e56، f56، g56 و در صورت امکان h56)؛
- مشکلات اجتماعی (SP) (شامل مواد ۱۱، ۱۲، ۲۵، ۲۷، ۳۴، ۳۶، ۳۸، ۴۸، ۶۲، ۶۴ و ۷۹)؛
- مشکلات تفکر (TP) (شامل مواد ۹، ۱۸، ۴۰، ۴۶، ۵۸، ۵۹، ۶۰، ۶۶، ۷۰، ۷۶، ۸۰، ۸۳، ۸۴، ۸۵، ۹۲ و ۱۰۰)؛
- مشکلات توجه (مربوط به اختلال نارسایی توجه/بیشفعالی) (AP) (شامل مواد ۱، ۴، ۸، ۱۰، ۱۳، ۱۷، ۴۱، ۶۱، ۷۸، و ۸۰)،
- رفتار قانون شکنی (RB) (شامل مواد ۲، ۲۶، ۲۸، ۳۹، ۴۳، ۶۳، ۶۷، ۷۲، ۷۳، ۸۱، ۸۲، ۹۰، ۹۶، ۹۹، ۱۰۱، ۱۰۵ و ۱۰۶)؛
- رفتار پرخاشگری (AG) (شامل مواد ۳، ۱۶، ۱۹، ۲۰، ۲۱، ۲۲، ۲۳، ۲۷، ۳۷، ۵۷، ۶۸، ۸۶، ۸۷، ۸۸، ۸۹، ۹۴، ۹۵، ۹۷ و ۱۰۴).
علاوه بر شیوه بالا CBCL (سیاهه رفتاری کودک آخنباخ) سه نمره پهنباند[۱] شامل ۱- مشکلات رفتاری درونیسازی شده[۲]، ۲- مشکلات برونیسازی شده[۳] و ۳- مشکلات کلی[۴] نیز دارد.
- مقیاس مشکلات رفتاری درونیسازی شده شامل گویههای خردهمقیاسهای گوشهگیری/ افسردگی (WD)، شکایات جسمانی (SC) و مقیاس اضطراب/ افسردگی (AD) میباشد.
- مقیاس مشکلات رفتاری برونیسازی شده شامل گویههای خردهمقیاسهای رفتار قانون شکنی (RB) و رفتار پرخاشگری (AG) میباشد.
- مقیاس مشکلات کلی شامل همهی گویهها به جز گویههای ۲ و ۴ (آلرژی و آسم) میباشد.
در مورد تفسیر نمرات آزمون چنانکه آخنباخ (۱۹۹۱) اذعان میدارد در مقیاسهای مشکلات رفتاری درونیسازی شده و برونیسازی شده و مشکلات کلی اگر نمرهی T (T score) فرد کمتر از ۶۰ باشد در محدودهی نرمال یا غیربالینی و اگر نمرهی T بین ۶۳-۶۰ باشد در محدودهی مرزی-بالینی و اگر نمرهی T بزگتر از ۶۳ باشد در محدودهی بالینی قرار دارد.
همچنین در مقیاسهای ۸ مشکل یا سندرم عاطفی- رفتاری اگر نمرهی T (T score) فرد کمتر از ۶۵ باشد در محدودهی نرمال یا غیربالینی و اگر نمرهی T بین ۶۹-۶۵ باشد در محدودهی مرزی-بالینی و اگر نمرهی T بزگتر از ۶۹ باشد در محدودهی بالینی قرار دارد. (طریقه محاسبه نمرهی T در ذیل ارائه شده است)
سیاهه رفتاری کودکان (CBCL) ابزاری است که توسط یکی از والدین یا فرد دیگری که با شایستگیها و مشکلات رفتاری کودک به خوبی آشناست تکمیل میگردد. این ابزار را هم میتوان به صورت خودگزارشی و هم به صورت مصاحبه اجرا کرد. همچنین CBCL را میتوان به منظور اندازهگیری تغییرات رفتاری کودک در زمان یا به دنبال درمان مورد استفاده قرار داد.
بررسی روایی و پایایی سیاهه رفتاری کودک آخنباخ
ضرایب کلی اعتبار فرمهای CBCL (سیاهه رفتاری کودک آخنباخ) با استفاده از آلفای کرانباخ ۹۷/۰ و با استفاده از اعتبار بازآزمایی ۹۴/۰ گزارش شده است. روایی محتوایی (انتخاب منطق سؤالات و استفاده از تحلیل کلاس یک سؤالات)، روایی ملاکی (با استفاده از مصاحبۀ روان پزشکی با کودک و نیز همبستگی با مقیاس CSI-4) و روایی سازه (روابط درونی مقیاسها و تمایزگذاری گروهی) این فرمها مطلوب گزارش شده است (آخنباخ و رسکورلا، ۲۰۰۷).
سیاهه رفتاری کودک آخنباخ برای اولین بار در ایران توسط تهرانی دوست و همکاران (۱۳۸۱) ترجمه و هنجاریابی شده است. در پژوهش مینایی (۱۳۸۵) دامنه ضرایب همسانی درونی مقیاسها با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ از ۶۳/۰ تا ۹۵/۰ گزارش شده است. ثبات زمانی مقیاسها با استفاده از روش آزمون- بازآزمون با یک فاصله زمانی ۸-۵ هفته بررسی شده که دامنه ضرایب ثبات زمانی از ۳۲/۰ تا ۶۷/۰ به دست آمده است. همچنین توافق بین پاسخدهندگان نیز مورد بررسی قرارگرفته است که دامنه این ضرایب از ۰۹/۰ تا ۶۷/۰ نوسان داشته است. به طور کلی در تحقیق مینایی (۱۳۸۵) این نتیجه حاصل شده است که این پرسشنامه از اعتبار و روایی مطلوب و بالایی برخوردار است و با اطمینان میتوان از آن برای سنجش اختلالات عاطفی- رفتاری کودکان و نوجوانان ۱۸-۶ ساله استفاده کرد. یزدخواستی و عریضی (۱۳۹۰) ضریب اعتبار آلفای کرونباخ را برای این پرسشنامه در سه فرم والدین، معلم و کودک به ترتیب ۹۰/۰، ۹۳/۰ و ۸۲/۰ به دست آوردند و در مورد اعتبار سازه همبستگی خردهمقیاسهای بخش مشکلات رفتاری- هیجانی با نمره کلی این بخش در سه نسخه والدین، معلم و کودک به ترتیب ۸۸/۰-۶۲/۰، ۹۱/۰-۴۴/۰ و ۸۵/۰-۵۱/۰ و همبستگی خردهمقیاسهای بخش مهارتها با نمره کلی این بخش در سه نسخه والدین، معلم و کودک به ترتیب ۸۲/۰-۲۴/۰، ۹۳/۰-۷۷/۰ و ۸۷/۰-۶۴/۰ گزارش کردهاند.
منابع سیاهه رفتاری کودک آخنباخ
- Achenbach TM. (1991). Manual for the Child Behavior Checklist/ 4-18 and 1991 Profile. Burlington, VT: University of Vermont Department of Psychiatry.
- Doyle SR, McCarty CA. (2001). Child Behavior Checklist (Grade 7, Year 8 Update) (Technical Report) [On-line]. Available: http://www.fasttrackproject.org/.
محاسبه نمره T
برای محاسبه نمره T ابتدا طریقه محاسبه نمره Z متعاقب آن نمره T را متذکر می شویم
نمره Z: آن دسته از نمرات معیار که دارای توزیعی با میانگین صفر و انحراف معیار واحد (۱) هستند به نمرات Z (نمرات زی) شهرت دارند.
برای تبدیل نمرات خام به نمرات z از فرمول زیر استفاده میشود:
نمره z معادل نمره خام X برابر با اختلاف نمره خام فرد با نمره میانگین تقسیم بر انحراف استاندارد.
نمره T
برای به دست آوردن نمره T کافی است نمره Z را در ۱۰ ضرب کرده و حاصل را با ۵۰ جمع کرد.
[۱] – broad-band scores
[۲] – internalizing behavior disorder
[۳] – externalizing behavior disorder
[۴] – Total Problems
با ما در روان راهنما همراه باشید
