کودک آزاری : سوء استفاده جسمی ، عاطفی و جنسی از کودکان
کودک آزاری چیست ؟
هر گونه رفتار یا کوتاهی در انجام عملی که سلامت جسمی، روانی و رشد کودک را به مخاطره اندازد کودک آزاری child abuse می گویند. این آزارها می تواند صدمه ای جدی به کودکان وارد کند و یا حتی باعث مرگشان شود. آزار کودکان می تواند جسمی، عاطفی، لفظی و یا جنسی باشد. حتی نادیده انگاشتن و توجه نکردن به کودکان نیز می تواند به نوعی در رده این اختلال قرار گیرد.
کودک آزاری بحث بسیار گسترده و پیچیده ای می باشد که در سال های اخیر بیشتر مورد توجه خانواده ها قرار گرفته است.
در مورد کودک آزاری تعاریف متفاوتی ذکر شده است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی :
آسیب یا تهدید جسم و روان یا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افراد که نسبت به او مسئول هستند کودک آزاری می باشد. در اصطلاح متخصصین هرگونه آسیب جسمی، روانی، سوءاستفاده جنسی یا بهره کشی و عدم رسیدگی به نیازهای انسانی افراد زیر ۱۸ سال توسط افراد دیگر کودک آزاری تلقی می گردد.
کودک آزاری را به چند گروه تقسیم می کنند.
کودک آزاری جسمی: مثل شلاق زدن، هل دادن، لگد زدن، پرت کردن، جراحت جسمی به کودک وارد کردن، حمله فیزیکی، بریدگی، کبودی، شکستگی استخوان و… که برای کودک قبل از سن ۱۸ سال توسط افراد بزرگسال ایجاد گردد.
کودک آزاری عاطفی: بی توجهی به نیازهای عاطفی کودک، طردکردن کودک، اعمال خشونت خانوادگی در حضور کودک، تشویق نکردن کودک، خوردن الکل توسط والدین در حضور کودک، استفاده از مواد در حضور کودک و… که کودک را از نظر عاطفی مورد آسیب قرار می دهد.
مسامحه عاطفی یا غفلت (neglect) : بی توجهی و غفلت نسبت به کودک، فراهم نکردن بهداشت، مسکن، مراقبت طبی مناسب، و تحصیل می تواند همان کودک آزاری تعریف گردد.
کودک آزاری جنسی: درگیر کردن کودک در فعالیتی که باعث ارضای فرد بزرگسال گردد، تحمیل جنسی بر علیه کودک که فاقد تحول شناختی، هیجانی و جسمی است. لمس، بوسیدن، وادار کردن کودک به دیدن روابط دو فرد بزرگسال، اجبار به برهنه شدن، عکس گرفتن از بدن کودک، نشان دادن عکس از افراد برهنه به کودک را می توان از انواع کودک آزاری جنسی نام برد.
دوران کودکی مهم ترین مرحله رشد و تکامل جسمی و روانی کودک می باشد و آسیب در این دوران پیامدهای طولانی مدت در آینده را در پی خواهدداشت و خصوصا آسیب ها و آزارهای جنسی به کودکان چون کمتر قابل شناسایی می باشد و برای کودکان معمولا قادر به بیان آسیب نمی باشند میتوان گفت پیامدهای غیرقابل جبران درحال و آینده برای کودک اتفاق می افتد.
برای همین از انواع کودک آزاری در این مطلب سعی می کنیم در مورد آزار جنسی کودکان و پیامدهای آن مطالبی مهم را ارائه کنیم تا والدین با شناخت انواع کودک آزاری، علائم و نشانه ها، پیامدها، راه کارهای مناسب برخورد با کودک، بتوانند در ابتدا با یادگیری مهارت های مناسب جلوی این آسیب مهم را بگیرند و چنان چه کودک مورد آسیب قرار گرفته با نوع برخورد مناسب از پیامدهای آسیب زای آن در بزرگسالی جلوگیری کنند
(همان طور که تعریف شد کودک آزاری جنسی طیف وسیعی را در بر می گیرد و صرفا ارتباط کامل جنسی با کودک به معنی آسیب جنسی در کودکان نمی باشد).
علل کودک آزاری جنسی
علل خانوادگی: معمولا در خانواده هایی که والدین مهارت های اجتماعی پایین تری دارند، مهارت های فرزندپروری را به خوبی نمی دانند، تحصیلات مادر و پدر در حد پایین تری قرار دارد، سابقه بازداشت و یا سوءپیشینه کیفری در والدین وجود دارد، سابقه ای از بیماری های روانی در والدین دیده می شود. طلاق و جدایی بین والدین اتفاق افتاده است به نظر می رسد آسیب های جنسی بیشتری می شود.
علل فرهنگی: معمولا پژوهش ها نشان می دهد زندگی در گروه هایی که از نظر اجتماعی و اقتصادی در حد متوسط و پایین قرار دارند آسیب جنسی بیشتر می باشد.
علل روانی مربوط به کودک: ویژگی های خاص روانی برخی کودکان احتمال آزار نسبت به آنها را افزایش می دهد مثل کودکان غیرطبیعی، کودکان دشوار، کودکان طردشده.
کودکان غیرطبیعی: نارس بودن کودک هنگام تولد، ناهنجاری های مادرزادی، نقایص هیجانی و عاطفی، اختلال تکلم، نقص در بینایی و شنوایی، فلج، عقب ماندگی خیلی اوقات احتمال آسیب جنسی در کودکان افزایش می دهد.
کودکان دشوار: کودکانی که از نظر جسمی سالم بوده ولی والدین آنها را غیرطبیعی می دانند را کودکان دشوار می نامند. مثل کودکان بدخلق، کودکان بیش فعال، کودکانی که دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع هستند. کودک تحریک پذیر، کودک سازش ناپذیر، پژوهش ها نشان داده این گروه از کودکان نیز بیشتر از سایرین در معرض آسیب های جنسی قرار دارند.
کودک طرد شده: کودکی که حاصل حاملگی ناخواسته، حاملگی پیش بینی نشده است یا با انتظارات والدین همسو نمی باشد، اصطلاحا کودک طردشده نامیده شده و احتمال آسیب جنسی در این کودکان نیز بیشتر از کودکان سالم می باشد.
علائم کودکی که مورد آزار قرار گرفته است
در مورد علائم کودکانی که آسیب جنسی دیده اند دیدگاه های متفاوتی وجود دارد اما می توان علائم زیر را در کودکان مشاهده کرد (البته همه نشانه ها هم زمان مشاهده نمی شود بلکه فقط تعداد یا حتی گاهی فقط یک یا دو نشانه وجود دارد).
(والدین در این مرحله لازم است به این نکته دقت کنند که هرگونه تغییر نشانه های جسمی و رفتاری کودک را مد نظر قرار دهند).
اگر والدین تربیت جنسی کودک را بیاموزند آسیب های جنسی در کودکان کاهش می یابد
علائم :
• بدخلقی و گوشه گیری/ پرخاشگری
• اضطراب
• کودک کمتر بازی می کند یا اکنون کمتر می خندد
• اشکال در خوابیدن
• ناخن جویدن، انگشت مکیدن
• افت تحصیلی
• کابوس شبانه
• رفتارهای غیرعادی
• ترس از لمس
• خشم بی دلیل نسبت به والدین
• ترس هایی که تاکنون نبوده است
گاهی هم نشانه های زیر (البته نشانه های زیر کمتر دیده می شود چون معمولا آسیب جنسی در کودکان به صورت لمس بیشتر اتفاق می افتد).
• ادرار همراه با خون
• کبودی و تورم ناحیه تناسلی
• تغییر رنگ در لباس زیر
• اشکال در نشستن روی صندلی
کودک آزاری جنسی پدیده ی شایعی است که بسیاری از موارد آن هرگز اشاره نمی شود ولی آسیبهای ناشی از آن در برخی موارد غیرقابل جبران بوده یا به سختی جبران می شوند .
با گسترش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و امکان دسترسی بیشتر کودکان به وسایلی نظیر تلفن همراه و اینترنت ، امکان ارتباط آنها با افراد مختلف فراهم شده است از سوی دیگر ، نیاز کودک به فعالیت های فوق برنامه در خارج ازمنزل و تنوع روبه گسترش اینگونه فعالیتها و توجه هرچه بیشتر خانواده ها به این نیازها و نیز نیاز بیش از پیش کودکان به آموزش های بیشتر در زمینه های علمی ، هنری و فنی به منظور افزایش توانمندی آنها درجامعه باعث شده است که میزان تعامل کودکان با سایر افراد در خارج از محیط خانواده و در شرایطی دور از نظارت والدین افزایش یابد . این نوع تعاملات در کنار تمام مزایای خود ، آسیبهایی را نیز به همراه دارد . امروزه روش های جدیدی از آزار جنسی کودکان بوجود آمده است که والدین از آنها بی اطلاع هستند . آگاهی خانواده ها از پدیدهء کودک آزاری جنسی باعث می شود والدین بتوانند اقدامات پیشگیرانهء مناسب را در زمان مقتضی بکار گیرند .
سوء استفاده جنسی چیست؟
در تعریف قانونی ، سوء استفاده جنسی عبارت است از : تماس جنسی یک فرد بزرگسال (بالای ۱۸ سال) با یک کودک (کمتر از ۱۸ سال) که معمولاً با تحت فشار قرار دادن و استفاده از زور و یا از طریق فریب دادن یا اغوا نمودن قربانی اتفاق می افتد . چنانچه فرد مهاجم کمتر از ۱۸ سال سن داشته باشد ، در صورتی به این تماس سوء استفاده جنسی اطلاق می شود که تفاوت سنی او با کودک قربانی قابل توجه بوده و یا او را به زور به رابطهء جنسی وادار کرده باشد . مهاجمین ممکن است یک یا چند نفر ، هم چنس یا غیر هم جنس باشند . سوء استفاده جنسی می تواند به اشکال مختلف تماسی ازجمله لمس بدن از روی لباس و یا بدون لباس ، بوسیدن ، تماس جنسی تناسلی ، مقعدی یا دهانی و بکارگیری اشیای نافذ و به روشهای غیر تماسی مثل نمایشگری جنسی ، عکس برداری یا تصویر برداری جنسی و یا از طریق انتشار تصاویر و یا پیامهای جنسس در اینترنت برای کودکان انجام شود .
سوء استفاده جنسی توسط محارم زمانی اتفاق می افتد که کودک توسط خویشاوندان درجه یک نظیر پدر ، مادر ، برادر ، خواهر و سایر خویشاوندان مثل عمو یا دایی و غیره وادار به فعالیت جنسی شود . در برخی موارد ممکن است کودکان رفتارهای جنسی ای را بروز دهند که از نظر رشدی متناسب بوده و بطور طبیعی در بسیاری از کودکان دیده می شود ، مثل برخی کنجکاویهای جنسی بین همسالان در کودکان پیش دبستانی و دبستانی اینگونه رفتارها سوء استفادهء جنسی محسوب نمی شوند .
عوامل خطر در کودک آزاری جنسی کدامند؟
وقتی صحبت از عوامل خطری شود منظور ما عواملی هستند که احتمال وقوع آزار جنسی را افزایش می دهند . یعنی به نوعی کودک را آسیب پذیرتر می سازند . در مقابل عوامل خطر ، عوامل حفاظت کننده نیز مطرح می شوند که معمولاً کودک را دربرابر این واقعه محافظت می کنند . مسئلهء حائز اهمیت این است که به صرف یک عامل خطر و یا یک عامل حفاظت کننده نمی توان گفت که کودک حتماً مورد آزار قرار می گیرد و یا برعکس حتماً محافظت می شود . معمولاً وجود چند عامل خطر همزمان و یا فقدان مجموعه ای از عوامل حمایتی مناسب است که در این موارد تعیین کننده می باشند . این عوامل را می توان به گروههای مختلفی تقسیم بندی نمود . برخی از این عوامل مربوط به کودک و ویژگیهای اوست مثل برخی ناتوانی های جمسی یا ذهنی نظیر عقب ماندگی ذهنی ، دختر بودن ، سنین قبل تا اوایل بلوغ ، برخی عوامل مربوط به شرایط خانوادگی هستند . مانند وجود بیماریهای روانی خاص در افراد خانواده ، انزوای اجتماعی ، نزدیکی و درهم تنیدگی بیش ازحد روابط افراد خانواده ، زندگی تعداد زیاد افراد خانواده در فضای کوچک و نزدیکی فیزیکی بیش ازحد خانواده ، مشخص نبودن حریم و حد و مرز بین افراد مبهم بودن نقش افراد خانواده به عنوان والد یا فرزند (مثلاً فرزندی که نقش شریک جنسی والد را ایفا می کند) ، ساختارهای خشک و غیر منعطف در خانواده ، ارتباط ضعیف زوجین ، مصرف مواد مخدر و الکل ، ضعف مهارتهای فرزند پروری ، ناتوانی والدین در مراقبت کافی از فرزندان ، درگیر بودن والدین در رفتارهای بزهکارانه ، مشکلات شخصیتی نظیر بی ثباتی در شخصیت . برخی از عوامل خطر مربوط به محیط های اجتماعی است مثل زندگی در محیط هایی که افراد بزهکار و خلافکار در همسایگی حضور دارند . عوامل خطری هم وجود دارد که به مهاجمین مربوط می شوند ، این عوامل عبارتند از : سابقه آزار دیدگی ، داشتن مشکلات روانی ، انفعال و بی کفایتی از نظر اجتماعی و قرارداشتن در سنین نوجوانی فقدان بسیاری از نقائص فوق و وجود رابطه مناسب بین افراد خانواده ، ارتباط مناسب و امن والد و کودک ، نظارت و مراقبت کافی والدین ، ارتباط با همسالانی که فاقد رفتارهای بزهکارانه هستند و نیز توجه به انتخاب محیط های اجتماعی سالم برای زندگی و تحصیل ازجمله عوامل حفاظتی محسوب می شوند .
درچه موقعیتهایی احتمال وقوع آزار جنسی بیشتر است؟
غیر از عوامل خطریکه می توانند احتمال وقوع و تکرار کودک آزاری را افزایش دهند ، در برخی شرایط و موقعیتها به رغم مراقبت والدین احتمال کودک آزاری جنسی افزایش می یابد . این موقعیت ها ، موقعیت هایی هستند که نظارت والدین بطور طبیعی در آنها کاهش می یابد و زمان و مکان مناسب برای مهاجم فراهم می شود . یکی از این موقعیتها ، موقعیتهای دونفره است که فرد بزرگسال با کودک یا دوکودک با هم برای تعامل یا بازی تنها هستند . فرد بزرگسال ممکن است بصورت موقت وظیفهء مراقبت از کودک را داشته باشد ، بخواهد او را سرگرم کند و یا اینکه به او آموزش یا مهارتهای را تعلیم دهد . حضور دوکودک درکنار یکدیگر به منظور بازی و یا سرگرمی ، به خصوص اگر تفاوت سنی قابل توجه باشد ، وضعیت دیگری است که نظارت والدین درآن شرایط کاهش می یابد . برخی مطالعات نشان داده اند که ۸۰ درصد موارد کودک آزاری در چنین موقعیتهایی اتفاق می افتند . در مواردی که کودک آزاری توسط افراد غریبه اتفاق می افتد ، کودک آزار به دلیل دراختیارنداشتن این شرایط مجبور به فریب و یا ربودن کودک با تهدید و انتقال او به مکانی مناسب است که اغلب دشوار بوده و احتمال وقوع آن کمتر است . در برخی موقعیتهای دیگر که کودک به دلیل اعتماد به نفس پایین ، شرم و ترس قادر نیست ماجرا را افشاء نماید و در مواردی که مهاجم می تواند کودک را برای ممانعت از افشاگری تهدید کند ، یا شرایطی ایجاد کند که والدین گفته های کودک را باور نکنند و نیز مواقعی که والدین از فرزندشان غافلند و مهاجم از این غفلت آگاه است ، آزارجنسی ادامه می یابد .
بیشتر چه افرادی ممکن است کودک را مورد آزارجنسی قرار دهند؟
درجریان رشد و تکامل کودک ، افراد مختلف و دوستان با او در ارتباط و تعامل هستند . والدین ، افراد خانواده ، خویشاوندان و بچه های بزرگتر فامیل ، مخاطبین اینترنت و سایر مراقبین (پرستار ، مربی ، افراد ارائه دهندهء خدمات آموزشی و فوق برنامه و افرادی که به نوعی درخانه رفت و آمد دارند ، افراد غریبه و ….) براساس برخی گزارشها ۶۰ درصد کودکان توسط کسانی آزارجنسی دیده اند که مورد اعتماد افراد خانواده بوده اند و به مدت طولانی با کودک تعامل داشته اند و در ۹۰ درصد موارد کودک یا خانوادهء او ، فرد مهاجم را از قبل می شناخته اند .
مهاجمین ازچه راه هایی مانع افشاگری می شوند؟
۱ ـ تقویت احساس شرم در کودک : به این طریق که صحبت راجع به مسائل جنسی با دیگران را زشت و خجالت آور توصیف می کنند و این فکر که کسی نباید درمورد این مسائل با دیگران صحبت کند را در ذهن کودک تقویت می کنند
۲ ـ سرزنش کودک و انداختن مسئولیت آزار به دوش کودک .
۳ ـ ترساندن کودک از واکنش احتمالی اطرافیان .
۴ ـ گیج نمودن کودک و مخدوش کردن واقعیات .
۵ ـ تهدید کردن .
۶ ـ طبیعی جلوه دادن این رفتار .
تقویت مهارتهای جرأت داشتن و نه گفتن درکودکان و افزایش اعتماد به نفس آنها می تواند آنان را دربرابر این پدیده محافظت نماید .
آزارجنسی کودکان چه اثراتی برکودک و خانواده دارد؟
آزارجنسی کودکان می تواند جنبه های مختلف رشد آنها را تحت تأثیر قرار دهد و عملکرد خانواده را تا مدتها مختل نماید . درمورد تأثیرات این مسئله برخانواده طیف وسیعی از اثرات را می توان نام برد ، این اثرات عبارتند از : مشکل در روابط بین افراد خانواده ، متزلزل شدن رابطهء عاطفی بین والدین ، احساس گناه و ناتوانی در انجام وظیفه مراقبت از فرزند ، بروز احساسات منفی بین افراد خانواده مثل خشم و نفرت (بخصوص اگر مهاجم از افراد خانواده باشد) یا برعکس بروز هیجانات مثبت افراطی ، توجه بیش ازحد و برآورده سازی افراطی درخواست های کودک ، بکارگیری روشهای نامناسب فرزند پروری ، بروز مشکل درتعامل خانواده با اطرافیان ، افت عملکرد شغلی والدین و آسیب های اقتصادی ، مشکلات رفتاری ، هیجانی و عاطفی که مهمترین پیامدهای روانی این پدیده هستند شامل رفتارهایی مثل پرخاشگری ، لجبازی ، ترس ، اضطراب زیاد ، وابستگی شدید به مراقبت ، شب ادراری ، بیش برانگیختگی ، شکایت های مکرر جسمی ، مشکلات به خواب رفتن و یا بیدار شدنهای مکرر درخواب ، کابوس های شبانه ، تغییرات خلقی ، بروز رفتارهای جنسی یا اشارات جنسی در بازی ها و نقاشی ها ، فکر خودکشی یا اقدام به آن ، خیره شدن های مکرر به یک نقطه یا درفکر فرو رفتن به مدت طولانی ، خیال بافی بیش ازحد ، افسردگی ، احساس گناه ، بی ارزشی ، افت تحصیلی ، تغییر درعملکرد مدرسه و یا امتناع از مدرسه رفتن ، در سنین بالاتر احتمال بروز رفتارهای پرخاشگرانه ، رفتارهای جنسی نامتناسب ، اقدام به خودکشی ، آسیب رساندن به خود و دیگران ، آتش افروزی و مصرف مواد مخدر افزایش می یابد .
جنسیت در نحوهء بروز این مشکلات موثر است بعنوان مثال در پسرها پرخاشگری وآسیب به دیگران بیشتر دیده می شود . اختلالات غذا خوردن مثل بی اشتهایی و پرخوری عصبی (بخصوص در دختران) و نداشتن امید به آینده ، اقدام به خودکشی از جمله این پیامدهاست .
مشکلات روانی پس از واقعه تحت تأثیر چه عواملی هستند؟
مشکلات روانی که بعد از این مسئله اتفاق می افتند تحت تأثیر عوامل مختلفی ازجمله شدت ، مدت و نوع آزار دفعات بروز آن ، سن ، جنس و معنای آزار برای کودک و با توجه به سطح رشد ، سطح رشد شناختی کودک ، رابطه کودک با مهاجم ، میزان برخورداری از حمایت های خانوادگی و اجتماعی ، میزان برخورداری از مداخلات تخصصی و درمانی ، میزان سازگاری کودک و خانواده با واقعه ، عملکرد خانواده ، ویژگی های فرهنگی و اجتماعی است . چنانچه شدت آزارجنسی زیاد و یا به روشهای غیرمعمول توأم با تهدید و ارعاب یا تکرار شونده باشد ، به نحوی که کودک بتواند به شکل مناسبی ازخود دفاع کند .
درمواردی که کودک به لحاظ سنی یا جنسیتی قابلیت سازگاری کمتری با واقعه داشته باشد (مثلاً در پسرها) آسیب بیشتری به کودک وارد خواهد شد . آزارجنسی کودکان توسط افراد خانواده ، درمقایسه با آزارجنسی آنها ازسوی غریبه ها اثرات مخربتری دارد .
آیا کودک آزاری جنسی آثارجسمی نیز درپی دارد؟
کودک آزاری جنسی برعملکرد و ساختمانهای مغزی کودک اثر دارد . امروزه دیگر اثرات روانی وقایع را جدا از اثرات جسمی درنظر نمی گیرند . متخصصین معتقدند که عملکردهای روانی نظیر احساسات ، افکار و رفتار انسان ناشی از کارکردهای مغزی است . درواقع کارکردهای مغزانسان تظاهرات روانی را ایجاد می کنند . از آسیب های روانی ریشه در آسیبهای مغزی دارند . مسیر تکاملی مغز انسان بعد از تولد طی می شود و به همین دلیل است که کودکان در زمان تولد به اندازهء بالغین قادر به تکلم ، فراگیری ، استدلال منطقی و …. نیستند و این تواناییها را به تدریج درطی بیست سال اول زندگی کسب می کنند . بنابراین آسیب پذیری مغز در دوران کودکی بیشتراست و وقایع و آسیبهای هیجانی و استرس های محیطی می توانند این تکامل را تحت تأثیر قرار دهند . محافظت کودکان دربرابر آزارجنسی و آسیب های روانی شدید باعث می شود که آنها رشد و تکامل عصبی بهتر و مغز سالم تری داشته باشند .
پنهان کردن آزارجنسی چه پیامدهایی برای کودک دارد؟
۱ ـ مشکلات روانی : درمواردی که مسئله ای پنهان بماند امکان برخورداری از حمایت اطرافیان و مراقبین برای سازگاری فراهم نیست . بعلاوه ، ازآنجا که هنوز از قدرت استدلال کافی برای تجزیه و تحلیل وقایع برخوردار نیست درگیر افکار ، خطاهای شناختی و باورهای نادرست درمورد خود و اطرافیان می شود که این مسئله بروز مشکلات روانی نظیر اضطراب ، افسردگی و مشکلات رفتاری را افزایش می دهد .
۲ ـ مشکلات هیجانی : کودک درمواجهه با این استرس هیجانات متفاوتی را تجربه می کند . کودک باید بتواند به شکل مناسبی هیجانات را بشناسد ، بروز دهد و کنترل کند . درصورتیکه کودک واقعه را پنهان نماید امکان بروز هیجانات در شرایط مناسب فراهم نمی شود و کودک به روش های غیرانطباقی مثل خشم شدید ، پرخاشگری ، لجبازی ، مقابله جویی و بدرفتاری ، این هیجانات را برون ریزی خواهد کرد .
۳ ـ پیامدهای اجتماعی : برون ریزی نامناسب هیجانات و بروز رفتارهای جنسی نامناسب درارتباط با همتایان ، باعث طرد شدن آنها ازسوی همسالان و اطرافیان و درنتیجه انزوای بیشتر می شود .
۴ ـ مشکلات تحصیلی : به تمام موارد ذکرشده قبلی و بعلاوه اثرات ـ آسیب بر عملکرد مغزی و تمرکز کودک ممکن است باعث مشکلات یادگیری و نقض عملکرد تحصیلی شود .
۵ ـ مشکلات جسمی : آزارجنسی می تواند با آسیب ها و مشکلات جسمی خاصی همراه است (آسیب نواحی تناسلی به صورت زخم یا پارگی ، انتقال بیماری های خاص ، احتمال وقوع حاملگی و ….) ازجمله مشکلاتی هستند که به دنبال آزارجنسی ، خطر بروز آنها افزایش می یابد .
چگونه می توان از کودک آزاری جلوگیری کرد؟
پیشگیری از این پدیده نیازمند سازو کارهای وسیع در حوزه های مختلف فردی ، خانوادگی و اجتماعی است و باید سازمانهای مختلفی باهم هماهنگ شوند تا بتوانند خدمات پیشگیرانه را به جامعه ارائه دهند . آموزش همگانی ، بهبود روشهای فرزند پروری ، درمان بیماریهای روان پزشکی و پیشگیری از بروز این بیماریها ، آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان ، پیشگیری از گسترش مصرف مواد مخدر و درمان مبتلایان ، بهبود عملکرد خانواده ها ، کاهش مشکلات اجتماعی افراد ، بهبود وضعیت مسکن و وجود فضاهای کافی برای زندگی افراد در کنار هم از جمله مداخلات پیشگیرانه ای هستند که درسطح اجتماعی می توانند موثر باشند . درسطح خانواده ، خانواده ها نیز می توانند تمهیداتی را برای پیشگیری از وقوع آزارجنسی برای کودک شان درنظر بگیرند :
۱ ـ داشتن نظارت کافی برکودکان و تعاملات آنها با سایر افراد : والدین باید برتعاملات کودک با افراد غریبه و آشنا نظارت کافی داشته باشند و در هرلحظه بدانند که کودکشان کجاست ، با چه کسی است و مشغول چه فعالیتی است . والدین توجه داشته باشند که نظارت برفعالیت های کودک حق و وظیفه آنهاست و با برقراری مقرارت مشخص در این خصوص می توان این نظارت را به حداکثر رساند .
۲ ـ پیش بینی شرایطی که درآن آزارجنسی برای کودک بیشتر است : درمواردی که براساس شرایط زمانی و مکانی احتمال بروز آزارجنسی افزایش می یابد ، لازم است والدین مراقبتهای خود را افزایش دهند . مثلاً درمواردی که افراد بزهکار درهمسایگی حضور دارند و یا درساعات خاصی ازشبانه روز که حضور کودک درمحیط بیرون از منزل با احتمال بیشتر آزارجنسی همراه است .
۳ ـ شناخت عوامل خطر فردی : درصورت وجود برخی عوامل خطر درکودک ، مثل عقب ماندگی ذهنی ، لازم است مراقبت والدین برای کاهش خطر بروز آزارجنسی افزایش یابد .
۴ ـ شناخت عوامل خطرخانوادگی : درمان افراد مبتلا به اختلالات روانی یا افراد مبتلا به اختلالات مصرف مواد مخدر ، بهبود روابط بین افراد خانواده ، تعیین حد و مرز بین افراد و اجتناب از درهم تنیدگی روابط ، تأمین فضای کافی فیزیکی برای زندگی افراد و …. ازجمله عواملی هستند که می توانند به کاهش خطر آزارجنسی کمک کنند .
۵ ـ آموزش مهارتهایی که می توانند کودک را برای مقابله با این پدیده توانمند سازند : آموزش روشهایی مثل چگونگی مقابله با مهاجمین ، عدم اعتماد به افراد غریبه و وعده های آنها ، فریاد کشیدن و کمک خواهی ، آموزش لمس بد و لمس خوب، آموزش اندام خصوصی و جرأت مندی می تواند به کودک کمک کند . والدین می توانند این روشها را درحین بازی ، بدون اینکه بخواهند ترس و وحشت شدید در کودک ایجاد نمایند با او تمرین کنند .
۶- بچه ها را در بچگی به راحتی بغل دیگران ندهید. به ویژه زمانی که کودک تمایل ندارد بغل فرد دیگری برود
ـ آموزش چه مهارتهایی به کودک می تواند احتمال وقوع آزارجنسی را کاهش دهد :
تبادل مناسب اطلاعات و آموزش روشهای شناسایی موقعیت های احتمالی آزارجنسی و روشهای مقابله با آن می تواند به کودک کمک کند تا کمتر دچار آسیب شود . برخی از این روشها عبارتند از :
۱ ـ به کودکان درمورد مراقبت از بدنشان آموزش بدهید : به کودکان درمورد نحوهء مراقبت از قسمتهای مختلف بدن و اهمیت عدم دستیابی سایر افراد به قسمتهای محرمانه بدن آموزش بدهید . این آموزشها باید مطابق سطح درک و فهم کودک و با ارائه مثال های روشن و واضح باشد .
۲ ـ درمورد مفهوم آزار با کودک صحبت کنید : مفهوم آزار و کودک آزاری را با کلمات ساده و قابل فهم برای کودک توضیح دهید باید دقت کنید که درمورد مسائل جنسی اطلاعات متناسب با سن کودک ارائه شوند و دادن اطلاعات زیاد ازحد و نامتناسب با سن برای کودک آسیب زاست .
۳ ـ مدل رفتاری کودک برای اینگونه مراقبتها باشید : والدین باید با رفتارشان به عنوان یک مدل روش مراقبت از بخش های مختلف بدن ازجمله اندامهای جنسی را به کودک آموزش دهند .
۴ ـ به کودکان آموزش دهید که برخلاف قانون است که کسی رفتاری جنسی را نزد آنها یا با آنها بروز دهد و دراین مورد مثال بزنید . به کودکان آموزش دهید که چه قسمتهایی از بدنشان را کسی حق ندارد ببیند یا لمس کند .
۵ ـ به کودکان آموزش دهید که هر فردی می تواند مهاجم باشد . اینکه فرد مورد نظر عضو خانواده ، دوست خانوادگی ، فرد مورد اعتماد خانواده و …. باشد رفتار او را موجه نمی سازد .
۶ ـ به کودکان آموزش دهید که درصورت مواجهه با این درخواست ها یا احساس اینکه فرد مورد نظر قصد چنین رفتارهایی را دارد با نه گفتن و مخالفت ، مانع رفتار شده و به سرعت ازموقعیت خارج شوند و با والدین تماس بگیرد
۷ ـ به کودک آموزش دهید که احترام به بزرگترها به معنای اطاعت بدون چون و چرا از درخواست های آنها نیست و برای آنکه بچهء با ادبی به نظر برسد ، لازم نیست هرخواسته ای را اطاعت کند .
۸ ـ به کودک آموزش دهید درمواقعی که مهاجم به زور متوسل می شود با فریاد کشیدن و کمک خواهی و اطلاع دادن به والدین ، مربیان یا معلمان و یا استفاده از خطوط تلفنی کمک فوری سازمان بهزیستی(۱۲۳) یا پلیس ۱۱۰ امکان آزار را از مهاجم بگیرد .
نکته مهم :
وقتی حادثه ناگواری مثل سقوط از ارتفاع یا شکستن دست و پا برای کودک اتفاق می افتد ، والدین در اولین اقدام سعی می کنند سلامت کودک را تأمین کنند و اقدامات حمایتی و درمانی مناسب را برای کودک فراهم سازند ، نه این که او را سرزنش کنند . درموارد کودک آزاری هم باید واکنش والدین به همین شکل باشد
.
شماره تلفن اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی برای حمایت از کودکان : ۱۲۳
برای دیدن کلیپ آموزشی برای آموزش پیشگیری از سوء استفاده جنسی از کودکان با روان راهنما همراه باشید
کلیپ دوم آموزش موارد خطرناک به کودکان
مطالب مرتبط
توجه : لینک دانلود فایلها بلافاصله پس از خرید ظاهر میشود و به ایمیل شما هم ارسال میشود(پوشه هرزنامه یا spam را چک کنید). در صورتی که پس از خرید با مشکل دانلود در مرورگر گوگل کروم مواجه شدید از این راهنما استفاده کنید. ترجیحا از مرورگر فایرفاکس استفاده کنید (پسورد فایلها: ۱۳۵۷ و یا www.ravanrahnama.ir)
این مجموعه را ببینید
