مواد مخدر و انواع آن : راهنمای شناخت مواد ویژه والدین و مربیان

مواد مخدر و انواع آن

منظور  از مواد اعتیاد آور چیست؟

مواد اعتیاد آور موادی هستند که از ترکیبات مواد شیمیایی و یا مواد طبیعی بدست می‌آیند و در صورت مصرف موجب وابستگی فرد به آن ماده می شوند. این مواد پس از مصرف موجب تغییر خلق یا رفتا در فرد مصرف کننده شده و به شکل های مختلفی از جمله خوردن، تزریق و یا دود مصرف می شوند. دسته‌بندی مواد اعتیاد آور یا در گویش عام، مواد مخدر، به روش‌های متعددی صورت می‌گیرد. در علم پزشکی و داروشناسی، یک ماده اعتیاد آور می‌تواند بر اساس ساختار شیمیایی که دارد و یا بر اساس تأثیرات، عوارض و شرایطی که در اثر مصرف ایجاد می‌کند طبقه‌بندی گردد. مواد اعتیاد آور به صورت طبیعی و یا شیمیایی به وجود می‌آیند. بعضی از این مواد خواص دارویی داشته و در پزشکی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله برای ترک اعتیاد مواد مخدر ، بیماری‌های اعصاب و روان، تسکین درد و … استفاده می‌شوند. در هر صورت این مواد چه جنبه پزشکی داشته باشند و چه غیرپزشکی، اعتیاد آور هستند.

انواع مواد مخدر بر اساس مصوبات سازمان قانون گذاری کنترل مواد آمریکا (CSA)

مخدرها – Narcotics
کند کننده ها یا آرام بخش ها – ‌Depressants
محرک‌ها یا تحریک کننده‌ها – Stimulants
توهم‌زاها – Hallucinogens
آنابولیک استروییدها – Anabolic Steroids

همه این مواد، به غیر از دسته آنابولیک استرویدها جزء مواد روان گردان محسوب می‌شوند، به این معنی که بر روی یک یا چند مورد از قوای ذهنی مانند خلق و خو، احساسات، افکار، ادراک، حافظه، شناخت و رفتار اثر می‌گذارند. علاوه بر این، استفاده از این داروها می‌تواند مشکلاتی برای سلامت جسمانی و روحی فرد مانند سیروز کبدی یا التهاب کبد، جنون ناشی از مصرف حشیش، مشکلات اجتماعی مانند برچسب زدن‌های اطرافیان و جامعه، مشکلات شغلی، مالی و همچنین مشکلات کیفری و قانونی ایجاد کند.

بر اساس اعلام اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده آمریکا (DEA)، مصرف مواد در هر یک از دسته‌بندی‌های گفته شده منجر به وابستگی به مواد به دو صورت وابستگی جسمی و وابستگی روانی می‌شود.

سوء مصرف از مواد

سوء‌ مصرف هر ماده‌ای باعث تغییر حالت در فرد می‌شود. ملاک برای تشخیص این که ماده‌ای مورد سوء‌ مصرف قرار گرفته یا نه، به میزان مصرف نیست، بلکه میزان اثری است که این سوء مصرف روی فرد و زندگی اجتماعی او باقی می‌گذارد. نیاز به مصرف مواد روان‌گردان گوناگونی که فرد به آن وابسته است را نمی‌توان ساده‌انگارانه، نادیده گرفت. گاهی و در مورد برخی از مواد اعتیاد آور مانند: هرویین، آمفتامین و غیره، شدت این نیاز به حدی است که نه تنها فرد ممکن است مرتکب انواع جرایم شود، بلکه جانش نیز در خطر قرار می‌گیرد. تعریف سوء استفاده از مواد بر اساس مقدار و میزان ماده مصرف شده مشکل است. باید توجه کرد، که فرد به واسطه مصرف این ماده چقدر در زندگی دچار مشکل شده است. چنان‌چه به واسطه استفاده از این مواد اختلالی در تحصیل، شغل یا ارتباطات بین‌فردی به‌وجود آید، آنگاه فرد دچار سوء مصرف مواد شده است. بنابراین سوء استفاده از مواد الگوی غیر انطباقی مصرف مواد است که موجب ناراحتی یا تخریب قابل ملاحظه بالینی شده و با یک یا چند علامت از علایم زیر تظاهر می‌کند:

مصرف مکرر مواد که منجر به ناتوانی در برآوردن تعهدات مربوط به نقش فرد در محل کار، مدرسه یا خانه شود.

مصرف مکرر مواد در موقعیت‌هایی که در آن‌ها مصرف ماده از نظر فیزیکی خطرناک است.

مشکلات قانونی مکرر مربوط به مواد .

مصرف مداوم مواد با وجود مشکلات پایدار یا عود کننده اجتماعی یا بین‌فردی که ناشی از تأثیرات ماده بوده یا بر اثر آن تشدید شده‌اند.

چگونه وابستگی به مواد اعتیاد آور اتفاق می‌افتد؟

وابستگی به مواد افیونی سیری تدریجی و مزمن دارد:

مرحله اول: تجربه ماده مخدر است که به‌دنبال کنجکاوی و اصرار دوستان صورت می‌گیرد.

مرحله دوم: مصرف تفریحی و تفننی است. از آن‌جا، مصرف اولیه مواد اغلب با احساس لذت و یا رهایی از رنج همراه است، لذا به‌عنوان یک تجربه خوشایند تکرار می‌شود.

مرحله سوم: مرحله سوء مصرف است. در این مرحله مصرف مواد و رفتار موادجویانه فرد بر یک یا چند بخش از زندگی فرد تأثیر نامطلوب می‌گذارد.

مرحله چهارم: وابستگی به مواد است، مرحله ای که فرد به علت پیدایش حالت تحمل، هر چند وقت یک بار مقدار مصرف ماده را بالا می‌برد و در صورت کاهش و یا قطع مصرف ماده دچار علایم ترک می‌شود (کلینیک آکسون)

مواد مخدر : الکل

مصرف مشروبات الکلی سبب تغییرات رفتاری بسیار میگردد. حتی مصرف مقدار کمی از آن می تواند باعث به وجود آمدن نقص قابل توجهی در قضاوت و هماهنگی حرکتی که مستلزم رانندگی امن است, شود. مقدار کم یا متوسط الکل باعث افزایش رخدادهایی است که توام با رفتار پرخاشگرانه است، شامل بدرفتاری با همسر یا فرزند . مصرف مقدار متوسط تا زیاد الکل سبب به وجود آمدن نقص های جدی تر عملکرد در سطوح بالای نظام روانی می شود و به طور جدی توانایی های فرد را در یادگیری و یادآوری اطلاعات مختل می کند. مصرف بسیار زیاد آن سبب کاهش تنفس و در نهایت مرگ م یشود

. ادامه مصرف الکل سبب وابستگی به آن می شود. قطع ناگهانی مصرف الکل سبب ایجاد علایم بازگیری می شود که شامل اضطراب شدید، لرزش، توهم وسوءظن است. تاثیرات بلند مدت مصرف الکل به مقدار زیاد به ویژه اگر همراه تغذیه نامناسب باشد می تواند منجر به آسیب جدی و شدید ارگان های حیاتی مانند مغز و کبد شود.

به علاوه، مادرانی که در دوران بارداری الکل مصرف میکنند, ممکن است نوزادی متولدکنندکه دارای سندرم جنینی الکل باشد. این نوزادان ممکن است از عقب ماندگی و سایر ناهنجاری های جسمانی غیرقابل برگشت, رنج ببرند

 به علاوه تحقیقات نشان داده، کودکان والدین الکلی نسبت به سایر کودکان در معرض خطر الکلی شدن بیشتری هستند.

مواد مخدر : سیگار و دخانیات

در حال حاضر یکی ازاصلی ترین علت مرگ و میر در جهان, مصرف دخانیات و محصولات آن است. جالب است بدانیم این اصل یترین علت مرگ قابل اجتناب و پیشگیری است. افراد سیگاری نسبت به غیرسیگاریها بیشتر احتمال ابتلا به بیماری های قلبی دارند. سالیانه بیش از صدها هزار نفر در اثر بیماری های قلبی- کرونری ناشی از مصرف سیگار جان خود را از دست می دهند. سرطان های ریه، حنجره، مری، مثانه، پانکراس و کلیه نیز در بین افراد سیگاری بالاتر است. حدود ۳۰ درصد از مرگ های ناشی از سرطان مربوط به مصرف سیگار است. بیماری های مزمن حنجره نظیر آمفیرم و برونشیت مزمن در افراد سیگاری ۱۰ برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری است.

مصرف سیگار در دوران بارداری خطرهای جدی دارد. احتمال سقط جنین، زایمان زود هنگام، کمبود وزن نوزادان و مر گهای جنینی و نوزادی در مادران سیگاری بیشتر است.

سیگار حاوی حدود ۴۰۰۰ نوع ماده شیمیایی است که شماری از آنها سرطان زا شناخته شده اند. شاید خطرنا کترین ماده در توتون سیگار ماده ای به نام نیکوتین باشد

نیکوتین ماده ای است که میل به مصرف سیگار را افزایش می دهد و با ادامه مصرف این میل تقویت می شود. به خاطر اینکه نیکوتین بسیار اعتیادآور است، معتادان ترک آن را بسیار سخت م یدانند. ازهر ۱۰۰۰ نفر سیگاری که برای اولین بار به ترک آن اقدام م یکنند, تنها کمتر از ۲۰ درصد, موفق به قطع مصرف آن می شوند.

مواد مخدر : کانابیس  (حشیش)

کانابیس به هر شکلی که مصرف شود اثرات منفی جسمانی و روانی دارد. اثرات جسمانی قابل مشاهده مصرف کانابیس شامل افزایش ضربان قلب، پرخون شدن چشم ها، خشکی دهان و گلو و افزایش اشت ها است. مصرف کانابیس ممکن است حافظه کوتاه مدت را کاهش داده یا آسیب برساند، حس زمان را تغییر دهد و توانایی انجام فعالیت هایی که مستلزم هماهنگی و تمرکز است را کاهش دهد, فعالیت هایی نظیر رانندگی, انگیزش و شناخت نیز ممکن است

تغییر کند و یادگیری اطلاعات جدید نیز مشکل خواهد شد. همچنین ماری جوآنا می تواند سبب حالت سایکوز یا سوءظن شود. به خاطر اینکه مصرف کنندگان, اغلب بدون استفاده از فیلتر این ماده را به صورت تدخین عمیق مصرف می کنند و آن را تا حد ممکن در ریه خود نگاه می دارند. ماری جوآنا ریه و سیستم ریوی را تخریب می کند. ماری جوآنا بیش از سیگار

حاوی عوامل سرطانزا است. کسانی که کانابیس را طولانی مدت مصرف می کنند, ممکن است وابستگی روان شناختی نشان دهند و برای رسیدن به همان مقدار اثر باید مقدار مصرف مواد را بیشتر کنند و در نتیجه مصرف مواد همه زندگی آنها را در برخواهد گرفت.

مواد مخدر : مواد استنشاقی

اثرات منفی فوری مواد استنشاقی شامل تهوع، عطسه، سرفه، آمدن خون از بینی، خستگی مفرط، عدم هماهنگی حرکتی و ب یاشتهایی است. مصرف فرارها، افشانه ها و اسپری ها سبب کاهش ضربان قلب و تنفس و نقص جدی در قضاوت م یشود. نیترات بیوتیل و آمیل سبب ضربان تند قلب ، سردرد، ب یاختیاری ادرار و مدفوع می شود. مصرف طولانی مدت این مواد سبب بروز بیماری هپاتیت یا آسیب جدی مغزی م یشود. استنشاق عمیق بخارهای ناشی از مواد یا مصرف مقدار زیاد در کوتاه مدت سبب اضمحلال عامل روان، رفتارهای پرخاشگرایانه، بی هوشی یا مرگ می شود. تجمع زیاد مواد استنشاقی می تواند سبب خفگی در اثر جا به جایی اکسیژن در ریه یا کاهش عملکرد سیستم اعصاب مرکزی تا حدی که تنفس را متوقف می سازد, شود. مصرف طولانی مدت می تواند سبب کاهش وزن، خستگی مفرط، بی تعادلی الکترولیتی و خستگی عضلانی شود. با تکرار استنشاق از طریق بینی, بخارهای جمع شده این مواد سبب ایجاد آسیب عمیق در سیستم اعصاب می شود.

مواد مخدر و انواع آن : کوکایین

کوکایین تحریک کننده سیستم اعصاب مرکزی است. تاثیرات فوری آن شامل گشادشدن مردمک و افزایش فشار خون، ضربان قلب، میزان تنفس و حرارت بدن است. مصرف موقتی می تواند سبب آب ریزش یا خشکی بینی شود، درحالی که مصرف مزمن م یتواند سبب زخم شدن غشای مخاطی بینی شود.

تزریق کوکایین با وسایل آلوده می توانند سبب ایدز، هپاتیت و سایر بیماری های خطرناک شود. تهیه کردن Free base کوکایین که مستلزم استفاده از مواد فرار و آتش زا است می تواند منجر به مرگ یا صدمه جدی ناشی از آتش سوزی یا انفجار شود. کراک یا Free base شدیدا اعتیادآور است و تاثیرات آن ظرف مدت ۱۰ ثانیه نمایان می شود. اثرات جسمانی شامل گشادگی مردمک چشم، افزایش ضربان، افزایش فشار خون، بیخوابی، بی اشتهایی، توهمات لا مسه ای ، سوءظن و تشنج می شود.

سایر محر کها

مصرف محرک ها می توانند سبب افزایش ضربان قلب و میزان تنفس، افزایش فشارخون، گشادگی مردمک چشم و کاهش اشتها شوند. به علاوه, مصرف کننده, تعریق کرده و دچار سردرد، تارشدن دید، گیجی، بیخوابی و اضطراب می شود. مصرف شدید و به مقدار زیاد م یتواند سبب ضربان قلب سریع یا نامنظم، لرزش و از دست دادن هماهنگی حرکتی و ضعف شدید جسمانی شود. تزریق آمفتامین باعث افزایش ناگهانی فشارخون می شود که مسبب سکته مغزی، تب شدید یا ایست قلبی است.

علاوه بر اثرات جسمی، مصر ف کننده احساس بی قراری، اضطراب و بدخلقی را تجربه م یکند. مصرف مقدار بیشتر مواد علایم را شدیدتر میکند.

افرادی که مقدار زیاد و به مدت طولانی آمفتامین مصرف می کنند, ممکن است سایکوزهای ناشی از آمفتامین را تجربه کنند که شامل توهمات، هذیان ها و سوءظن می شود. این علایم معمولا هنگام قطع مصرف مواد ظاهر میشود.

آرام بخش ها (کندسازها)

از بسیاری جهات تاثیرات کندسازها شبیه تاثیرات الکل است. مصرف کم آن موجب آرامش و راحتی عضلات می شود,ولی مصرف بیشتر سبب تکلم نامفهوم، راه رفتن به حالت گیج و تغییر ادراک میشود. مصرف بسیار زیاد آن سبب کند شدن تنفس، اغما و در نهایت مرگ می شود. مصرف هم زمان الکل و کند سازها، تاثیرات آن را چند برابر میکند و خطر را افزایش میدهد.

مصرف منظم کندسازها در طولانی مدت سبب اعتیاد جسمانی و روانی می گردد. افرادی که به طور ناگهانی مصرف مقدار زیاد خود را قطع می کنند، علایم بازگیری را تجربه می کنند که شامل اضطراب ، بی خوابی، لرزش، دلیریوم، سوءظن ومرگ می شود. نوزادان متولد شده از مادرانی که سوءمصرف کننده این مواد هستند, ممکن است به این مواد وابسته شده و بعد از تولد علایم بازگیری را نشان دهند. همچنین سبب تولد ناقص و مشکلات رفتاری نیز میگردد.

مواد مخدر : توهم زا ها

فن سیکلیدین( PCP )،فعالیت نئوکورتکس مغز را مختل می کند، نئوکورتکس قسمتی از مغز است که نیروی عقلانی را کنترل و غرایز را بررسی می کند. به لحاظ اینکه این مواد، گیرنده های درد را بلوکه می کنند، دوره های خشونت آمیز مصرف ( PCP ) سبب آسیب های ناشب از خودزنی و رفتارهای خود تخریبی می گردد.تاثیرات PCP بسیار گسترده و متنوع است ولی مصر ف کنندگان معمولا تجربه احساس بیگانگی را گزارش می کنند. زمان و حرکات بدن آرام می شود. هماهنگی عضلانی وخیم تر می شود و حواس ضعیف م یشوند. صحبت کردن دچار وقفه می شود و پیوستگی خود را از دست می دهد. در مراحل بعدی و در مصرف مزمن، مصر فکننده, دارای سوءظن و رفتارهای خشونت آمیز می شود و توهمات مختلفی را تجربه می کند. مصرف بیشتر سبب سوءظن شدید، حالت اغما یا ایست قلبی یا ریوی می شود.

مصرف اسیدلیسرژیک (ال اس دی)، مسکالین و سیلوسیبین باعث به وجود آمدن توهم و هذیان می شود. اثرات جسمانی آن شامل گشادگی مردمک چشم، افزایش حرارت بدن، افزایش ضربان قلب و فشارخون، کاهش اشتها، بی خوابی و لرزش است. مصرف کننده این نوع مواد, تجربه حالاتی نظیر هول، آشفتگی، سوءظن، اضطراب و از دست دادن کنترل را گزارش می کند . حتی بعد از قطع مصرف مواد، علایم تاخیر افتاده و حمله ناگهانی بازگشت خاطرات نیز تجربه می گردد.

مواد مخدر : نشئه آورها

نشئه آورها،ابتدا در فرد احساس سرخوشی به وجود می آورندکه به دنبال آن حالت خواب آلودگی، تهوع و استفراغ است. مصرف کنندگان معمولا مردمک بسته، چشمان پرآب و خارش پوست را تجربه م یکنند. مصرف بیش از حد ممکن است سبب تنفس آرام و کم عمق، پوست عرق کرده، شک، اغما و مرگ ناگهانی شود.

تحمل در برابر نشئه آورها سریعا پیشرفت می کند و وابستگی به وجود می آید. چون معمولا این مواد از طریق تزریق مصرف م یشود استفاده از سرنگ های آلوده ممکن است سبب بروز بیماری هایی نظیر ایدز وهپاتیت شود.

اعتیاد در خان مهای باردار م یتواند منجر به تولد زودهنگام نوزاد، مرده زایی و اعتیاد نوزاد شود که بلافاصله بعد از تولد, علایم شدید بازگیری را تجربه کند.

تذکر: مقادیر بسته بندی شده هرویین برای مصرف به صورت گل های، سانتی، گرمی، ربعی، نیم و دکمه است و برای تریاک به صورت تیغ، مثقال، لول، حب، نخود، کیک، بند انگشت و گرم است.

مواد مخدر : مواد ساختگی

مواد غیر مجاز براساس فرمول شیمیایی خود تعریف می شوند. برای فرار از این محدودیت های قانونی، شیمیدان های زیر زمینی, ساختار مولکولی مواد غیرمجاز ویژه ای را برای تولید مشابه آن که تحت عنوان مواد ساختگی شناخته شده اند, تغییر می دهند. این مواد میتواند صدها برابر قوی تر از موادی باشد که از روی آنها ساخته شده است.

مشابه های نشئه آورها می توانند سبب بروز علایمی مانند علایم بیماری پارکینسون گردد نظیر لرزش های غیرقابل کنترل، از خود بیخود شدن، تکلم نامفهوم، از دست دادن تعادل و آسیب های مغزی غیرقابل بازگشت. مشابه های ساختگی آمفتامین و متامفتامین باعث تهوع، دی دتار، تعریق یا لرز و ضعف شدید می گردد. تاثیرات روان شناختی شامل اضطراب ، افسردگی و سوءظن است. ماده ای که حتی مصرف میزان بسیار ناچیز آن سبب آسیب مغزی می شود, مشابه ساخته شده فن سیکلیدین است که سبب خطای احساس، توهم و نقص ادراک می شود.

آنابولیک استروئید

آنابولیک استروئیدها گروهی از عناصر قدرتمند هستند که با هورمون مردانه تستسترون ارتباط نزدیک دارند. مصرف آنها از سال ۱۹۳۰ به بعدگسترش یافت. امروزه استروئیدها به ندرت توسط پزشکان تجویز می شوند.

مصرف پزشکی مجاز آن در حال حاضر محدود به انواع ویژ های از کم خونی، سوختگی شدید و بعضی انواع سرطان سینه است.

مصرف همراه با برنامه تمرین های بدن سازی و رژیم غذایی، مصرف متداول آن است. استروئیدها سبب افزایش وزن بدن و توانایی عضلانی می شوند. مصرف کنندگان با مصرف استروئید خود را در معرض بیش از ۷۰ نوع عارضه جانبی این ماده قرار می دهند. شدت عارضه ها دارای دامنه ای از آکنه تا سرطان کبد می شود که همراه واکنش های روان شناختی و جسمانی شدید هستند. کبد و سیستم قلبی- عروقی و تولید مثل, تحت تاثیر بیشتر و در معرض خطر جدی تری قرار دارند. در مردان سبب خشک و پژمرده شدن بیضه ها، عقیمی و ناتوانی جنسی می شود. در زنان، صفات مردانه غیرقابل برگشت، کوچک شدن سینه ها و نازایی را سبب می شود. اثرات روان شناختی در هر دو جنس شامل رفتارهای بسیار پرخاش گرایانه که تحت عنوان »جنون پرخروش « شناخته شده و همچنین افسردگی است. بعضی از عوارض جانبی بلافاصله بعد از مصرف ظاهر می شود و بعضی از آنها ممکن است بعد از سال ها نمایان شود مانند؛ حمله قلبی یا سکته مغزی.

علایم مصرف استروئید شامل افزایش وزن و حجم عضلات ( به ویژه هنگامی که در برنامه های پرورش اندام استفاده شود )، پرخاشگری و نزاع طلبی، غرض ورزی، به وجود آمدن لکه های بنفش یا قرمز روی پوست بدن، متورم شدن رو و کف پا و کوچک شدن پاها، لرزش، تیرگی بدون دلیل پوست و بوی ناخوشایند دایمی دهان است.

مواد مخدر

راهنمای والدین برای پیشگیری/دبیرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر

توجه : لینک دانلود فایلها بلافاصله پس از خرید ظاهر میشود و به ایمیل شما هم ارسال میشود(پوشه هرزنامه یا spam را چک کنید). در صورتی که پس از خرید با مشکل دانلود در مرورگر گوگل کروم مواجه شدید از این راهنما استفاده کنید. ترجیحا از مرورگر فایرفاکس استفاده کنید (پسورد فایلها: ۱۳۵۷ و یا www.ravanrahnama.ir)

این مجموعه را ببینید