بیماری آلزایمر چیست؟ راهنمای خانواده برای برخورد با بیمار

بیماری آلزایمر چیست؟

بیماری ای است که حافظه و قوای عقلی را مختل می کند.

این بیماری علائم مختلفی دارد و معمولاً :

بعد از ۶۵ سالگی بروز می کند: اگرچه موارد نادری نیز در افرادی با سن کمتر دیده شده است.

به مرور زمان بدتر می شود: بیماری آلزایمر «پیشرونده» و «تحلیل برنده» است. معمولاً با گیجی و اختلال جزئی در حافظه شروع می شود و سرانجام به ناتوانی کامل می انجامد.

بیماری آلزایمر درسال ۱۹۰۶ میلادی به نام آلوئیس آلزایمر، پزشک آلمانی نامگذاری شد.

بیماری آلزایمر

چرا باید با بیماری آلزایمر آشنا شویم؟

زیرا میلیون ها نفر درجهان مبتلا به این بیماری هستند و ممکن است بعدها تعداد بیماران بیشتر هم بشود.

بیماری آلزایمر شایع است

مردم قبلاً فکر می کردند که نقص حافظه جزئی از پیری طبیعی است. امروزه دانشمندان می گویند که علت عمده اختلال پیشرونده حافظه بعد از سن ۶۵ سالگی، بیماری آلزایمر است.

بیماری آلزایمر بر تمام خانواده تأثیر می گذارد

تغییر شخصیت و رفتار غیرقابل پیش بینی بیمار، فشار بیش از حدی بر اعضای خانواده می آورد. هزینه های درمان نیز ممکن است از لحاظ مالی برای خانواده سنگین باشد.

چه عواملی باعث بیماری آلزایمر می شوند؟

هنوز دانشمندان علت قطعی بیماری آلزایمر را نمی دانند. اما در این بیماری، تغییراتی در سلول های مغز و رشته های عصبی ایجاد می شود که در نتیجه آن ها فعالیت های طبیعی مغز مختل می گردد. این تغییرات می توانند ناشی از این عوامل باشند:

عدم تعادل شیمیایی

کمبود مواد شیمیایی خاصی که برای مغز حیاتی است، ممکن است منجر به بیماری شود.

نوعی ویروس آهسته

طبق نظریه برخی از دانشمندان بیماری آلزایمر ناشی از نوعی ویروس است که اثر خود را در طی سال ها ظاهر می کند.(این ویروس برخلاف سایر ویروس ها قابل انتقال از فردی به فرد دیگر نیست.)

عوامل ژنتیک

معلوم شده است که وجود بعضی ژن های معیوب، احتمال ابتلای فرد را بیشتر می کند.

وجود یک پروتئین معیوب

بعضی از دانشمندان معتقدند که وقتی پروتئین معیوب خاصی، قادر به حفاظت از سلول های عصبی نباشد، بیماری ایجاد می شود.

عواملی مثل سکته مغزی، ممکن است علائم آلزایمر را شدیدتر کنند و با درمان بیماری های مثل فشارخون می توان جلوی بعضی از سکته های مغزی را گرفت.

علائم بیماری آلزایمر چیست؟

علائم در بیماران مختلف، متفاوت اند و ممکن است روز به روز هم تغییر کنند.

علائم زودرس

علائم ابتدایی ممکن است آن قدر خفیف باشند که کسی به آن ها توجه نکند:

فراموشی
کاهش توجه
اشکال در محاسبات ساده مثل جمع و تفریق
اشکال در بیان افکار
خلق غیرقابل پیش بینی
کم شدن تمایل به انجام کارهای تازه یا ملاقات با افراد جدید.

علائم دیررس

علائم ابتدایی به تدریج شدیدتر می شوند:

اختلال شدید حافظه (از جمله درمورد لباس پوشیدن و غذا خوردن)
تغییرات خلق و شخصیت (از جمله حملات خشم، سوءظن و عدم رضایت)
از دست دادن کامل قدرت قضاوت و تمرکز.
ناتوانی در انجام کارهای روزانه و بهداشت فردی.

باید توجه داشت که بسیاری از بیماری های قابل درمان ازقبیل عوارض دارویی، افسردگی، عفونت ها، سوءتغذیه و بیماری های کلیه، نیز می توانند باعث ایجاد بعضی از این علائم باشند.

برای تشخیص بیماری آلزایمر

اغلب باید علل دیگر را رد کرد. برررسی های لازم این کار عبارت اند از:

معاینه کامل

شامل:

شرح حال پزشکی

آزمایش خون

عکسبرداری

نوار قلب

سایر آزمایش ها

ارزیابی دستگاه عصبی

برای بررسی دستگاه عصبی از این روش ها استفاده می شود:

نوار مغز
سی تی اسکن
ام آر آی

بعضی معاینات مثل معاینه رفلکس های عصبی، معاینه حسی و حرکتی نیز به بررسی عصبی کمک می کنند.

ارزیابی روانی

روانشناس و روانپزشک به کمک آزمون های مختلف وضع روانی بیمار را بررسی می کنند، از جمله با:

مصاحبه بالینی
آزمون های سنجش حافظه و سلامت روان
در خیلی از موارد، علت دیگری غیر از آلزایمر کشف و درمان می شود.

درمان بیماری آلزایمر

در حال حاضر بیماری آلزایمر درمان قطعی و نیز راه پیشگیری ندارد. ولی با معالجه می توان زندگی بعضی از بیماران را بهتر کرد.

داروهای خاص آلزایمر

به نام های تاکرین و دونپزیل توانسته اند در بعضی موارد سیر بیماری آلزایمر خفیف یا متوسط را کند نمایند، ولی عوارضی نیز دارند.

سایر داروها

داروهای ضدافسردگی و آرامبخش برای کاهش اضطراب و بهبود خلق و جلوگیری از حمله های تغییر خلق تجویز می شوند. این دارو ها نیز عوارضی دارند.

ورزش

باعث کاهش اضطراب و بی قراری می شود.

غذای متنوع

باعث تقویت عمومی بدن و پیشگیری از حالات زیر می شود:

بیماری های گوارشی
کمبود آب بدن
سوءتغذیه
کمبود ویتامین و مواد معدنی.

نگرش مثبت بیمار و خانواده او شرط مهم درمان است.

از روش های مدعی معجزه اجتناب کنید

از جمله رژیم های غذایی و مواد ناشناخته که بعضی ادعا می کنند که باعث تقویت حافظه می شود. در این موارد با پزشک مشورت کنید.

بیمار مبتلا به آلزایمر اغلب احساسات مختلفی دارد

این احساسات مختلف عبارت اند از:

گیجی: بسیاری از بیماران می فهمند که چیزی زندگی و عقل و حافظه آن ها را برهم زده است، اما نمی فهمند چه چیزی.

عجز: این بیماران هرچه تلاش کنند نمی توانند همه کارهایی را که قبلاً قادر به انجام آن ها بودند انجام دهند.

خشم: بسیاری از بیماران از ناتوانی خود خشمگین اند و می پرسند: چرا من؟

ترس: ضعیف شدن حافظه و قوای عقلی دنیا را درچشم بیماران ترسناک می کند.

عدم قطعیت: علائم و سیر این بیماری بسیار متفاوت است و نمی توان قطعاً گفت که در مراحل بعد چه روی می دهد.

غصه و افسردگی: بعضی از بیماران برای توانایی های از دست رفته خود غصه می خورند و افسرده می شوند.

با اقدامات مثبت خود می توانید به بیمار کمک کنید ⇓

او را درک و حمایت کنید

به بیمار کمک کنید تا شأن خود و احساس احترام به خود را حفظ کند.
شنونده خوبی باشید و بیمار را تشویق به صحبت نمایید.
به بیمار اطمینان خاطر دهید که زندگی هنوز هم می تواند لذت بخش باشد.
به بیمار یادآوری کنید که دوستان او همواره به مراقبت از او ادامه خواهند داد.

کمک های تخصصی را فراهم آورید

مشاوره و روان درمانی برای بسیاری از بیماران و خانواده های آن ها سودمند است. به کمک متخصصان آن ها می توانند بر هیجان ها و ترس هایی که به علت تشخیص بیماری آلزایمر ایجاد شده است، غلبه نمایند.

حمایت خانواده تأثیر مهمی دارد و می تواند ایمنی، راحتی و مشغولیت فرد را تأمین کند.

فعالیت : بیمار را هوشیار و مشغول نگه دارید.

ورزش : پیاده روی منظم در اطراف خانه و حرکات نرمشی هم از جهت جسمانی و هم از جهت روانی مفید است.

کارهای خانه : انجام کارهای ساده خانه که برای حافظه بیمار مشکل نباشد، به او احساس هدف دار بودن و مفیدن بودن می بخشد.

گروه های اجتماعی : شرکت در مجامع مذهبی، باشگاه بازنشستگان، انجمن های مختلف و خانه های سالمندان باعث می شود بیمار در اجتماع بماند.

تفریح : برای بسیاری از بیماران، رفتن به پارک، سینما و پیاده روی در طبیعت لذت بخش است.

استفاده از یادداشت زندگی را برای بیمار راحت تر و مطمئن تر می کند. از جمله:

تقویم : برای یادآوری تاریخ و روز هفته و قرارها.

یادآوری کتبی : برای کارهایی که اغلب فراموش می شود.

برچسب های درشت : روی چیزهایی که بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

توصیه های ایمنی : برای ایمنی فرد و خانواده.

فهرست ها : برای حفظ نظم در کارها.

علائم راهنما : برای یافتن چیزی.

در مراحل پیشرفته بیماری مهم است که اقدامات ایمنی خاصی صورت بگیرد، مثلاً باید ظرف های محتوی مواد سمی و داروها دور از دسترس بیمار گذاشته شود و شیر اجاق گاز که ممکن است روشن بماند، قطع شود.

خانواده بیمار نیز نیاز به کمک دارند!

مراقبت از بیمار مبتلا به آلزایمر ممکن است کاری طاقت فرسا، گیج کننده و یأس آور باشد.

احساسات اعضای خانواده معمولاً مخلوطی است از:

احساس گناه

ساده ترین فکری که ممکن استاعضای خانواده را آزار دهد، این است که بیماری فرد ممکن است نتیجه قصور آن ها باشد. باید به آن ها یادآوری کرد بروز بیماری آلزایمر هیچ ربطی به کارهای اعضای خانواده ندارد.

ترس

مشاهده پیشرفت بیماری و ازبین رفتن تدریجی حافظه و شخصیت بیمار، ممکن است باعث ترس اعضای خانواده شود.

شرمندگی

رفتار بیمار در مجامع عمومی و نیاز او به یادآوری مداوم در حضور دیگران، ممکن است باعث شرمندگی اطرافیان شود. اما باید توجه داشت که این رفتار عمومی نیست و دلیلی برای شرمندگی ندارد.

خشم و رنجش

خانواده وقت و پول و نیروی زیادی صرف مراقبت از بیمار می کند و بنابراین طبیعی است که احساس خشم و رنجش نسبت به بیمار ایجاد شود.

با مشاوره می توان این احساسات را کاهش داد و به خانواده در مورد اتخاذ تصمیم های مهم و مشکل (از جمله سپردن بیمار به آسایشگاه)کمک کرد.

نگرش مثبت داشته باشید

درموقع لزوم درخواست کمک کنید : از دوستان یا سایر اعضای خانواده کمک بخواهید. برای کارهای دلخواه خود، وقت بگذارید. حتی مختصری تمرین آرامسازی به شما کمک می کند که با صبر و حوصله بیشتر به مراقبت از بیمار بپردازید.

مراقت سلامت خود باشید : غذای کافی بخورید و به اندازه کافی ورزش و استراحت کنید.

هرچه بیشتر بیاموزید : با مطالعه کتاب ها و مقالات و گزارش ها، بر اطلاعات خود در این مورد بیفزایید.

بپرسید و راه حل بیابید :

از پرسیدن سؤال های خود از پزشک، مشاور و کارکنان مراکز نگهداری بیماران، دریغ نکنید. برای همه مشکلاتی که در راه مراقبت از بیمار با آن ها مواجه می شوید، راه حلی هست.

به گروه های حمایتی بپیوندید : گروه هایی که اعضای خانواده و دوستان بیماران مبتلا به آلزایمر تشکیل می دهند، می توانند منابع مهمی برای کسب اطلاعات و تبادل تجربیات و حمایت باشد.

جلسه شور خانوادگی تشکیل دهید

درباره وظایف و نگرانی های هریک از اطرافیان بحث کنید و برای آسودگی پرستاران اصلی تدابیری بیندیشید. درصورت امکان، بهتر است خود بیمار نیز در این جلسات شرکت کند.

مسائل حقوقی را حل کنید

قبل از اینکه بیمار به مرحله ای برسد که از نظر قانونی قادر به تصمیم گیری نباشد، به کمک وکیل دادگستری مسائل حقوقی او را از قبیل وصیت، وکالت، قیومیت، بیمه و غیره را حل کنید.

محیط خانه را امن کنید

وسایل خطرناک را دور از دسترس بیمار نگهداری کنید ازجمله:

چاقو، قیچی، سایر اشیای تیز
مواد شوینده و سمی
اطو ، سشوار و …
داروها
سوزن، دکمه و سایر اشیای کوچک

مسیر راه رفتن بیمار را پاک کنید

وسایلی را که ممکن است باعث لغزیدن یا گیرکردن پا شود، از سر راه بیمار بردارید. قالی های نازک یا قالیچه ها را بردارید یا محکم به زمین بچسبانید. سیم برق، اثاثیه و اشیای پراکنده را نیز جمع کنید.

وسایل ایمنی نصب کنید از جمله:

میله و دستگیره برای گرفتن دست در دستشویی و حمام و زیرپایی هایی که لیز نمی خورند در حمام.
میله یا نرده برای گرفتن دست در پله ها و نیز دروازه های ایمنی در بالای پله ها.

پیچ های شعله گاز را بردارید

تا از خطر آتش سوزی و سوختگی پیشگیری شود. برای ایمن کردن اجاق گاز و سایر وسایل برقی از افراد متخصص کمک بخواهید.

قفل ها را وارسی و تنظیم کنید طوری که:

بیمار نتواند درها را از داخل قفل کند.
پنجره ها محکم و مطمئن باشد.
زنگ اخبار با باز شدن در خروجی به کار بیفتد.

درجه آب گرم را کم کنید

تنظیم درجه آب گرم در حدود ۴۰درجه مناسب است تا آب داغ باعث سوختگی بیمار نشود.

سیگار را از بیمار دور کنید

یا فقط در شرایط مراقبت کامل به او اجازه سیگار کشیدن بدهید. کبریت و فندک را در دسترس بیمار نگذارید.

روی رادیاتورها را بپوشانید

و همچنین روی لوله های آب گرم را، تا مانع از سوختگی اتفاقی شود.

در کارهای روزانه به بیمار کمک کنید

حتی انجام کارهای ساده روزانه ممکن است برای بیمار مشکل باشد. به او کمک کنید تا منظم و مستقل باشد.

لباس پوشیدن :

لباس ها را به ترتیبی که بیمار باید بپوشد، بچینید.
لباس های غیر فصل را جمع کنید.
لباس هایی را انتخاب کنید که پوشیدن آن ها ساده است.

حمام کردن

برنامه حمام را به صورت منظم و ثابت اجرا کنید.

صابون و لیف و سایر وسایل را دم دست بیمار بگذارید.
قبل از حمام، حداکثر گرمای آب را امتحان کنید.
تمام بدن بیمار را از نظر زخم و خراش و سایر علائم پوستی معاینه کنید.

آرایش و نظافت

بهداشت فردی و رسیدگی به وضع ظاهری هم برای سلامت مهم است و هم تصویر ذهنی مثبتی ایجاد می کند. مسائلی از قبیل مسواک زدن، چیدن ناخن ها، کوتاه کردن موها، شانه زدن و غیره را به ملایمت به بیمار یادآوری کنید یا در انجام آن ها او را یاری کنید.

خورد و خوراک

غذاهای سالمی برای بیمار تهیه کنید که دوست دارد و می تواند بخورد.
در هر وعده، فقط یک نوع غذا بیاورید.
مواد غذایی را خرد کنید و از بیمار بخواهید آهسته غذا بخورد.
آب و مایعات زیاد به او بدهید.

ورزش

ورزش منظم برای سلامت عمومی بیمار مفید است. همچنین خواب را بهبود می بخشد و از بی قراری می کاهد.

خواب

برای کاهش مشکلات خواب :

بیمار را در طول روز بیدار و فعال نگه دارید.
او را قبل از خواب به دستشویی ببرید.
چراغ خواب را روشن بگذارید.

کارهای خانه

انجام کارهای سبک و ساده خانه، به بیمار احساس موفقیت و تسلط برخود می دهد. برای انجام کارها وقت کافی در اختیار بیمار بگذارید.

رانندگی

در مقابل درخواست بیمار برای رانندگی مقاومت کنید و دلایل آن را برای او توضیح دهید. درصورت لزوم کلیدهای ماشین را دور از دسترس بیمار بگذارید.

چگونه مشکلات بیمار را کمتر کنیم

به یاد داشته باشید که این مشکلات جزئی از بیماری هستند و جلوگیری از آن ها دست خود بیمار نیست.

مشکلات ارتباطی

جمله های کوتاه و ساده به کار ببرید.
هربار فقط یک دستور بدهید و یا یک سؤال بپرسید.
برای پاسخ به بیمار وقت بدهید.
با صدای آرام صحبت کنید.
موارد متعددی را برای انتخاب پیش روی بیمار نگذارید.
از حافظه بیمار سؤال نکنید.
از خلاقیت خود در به کار بردن زبان غیر کلامی استفاده کنید(تماس، حرکات صورت و بدن، تماس چشمی).

تهییج و عصبانیت

بیمار مبتلا به آلزایمر گاهی ممکن است بی قرار و تحریک پذیر شود، حمله کند، جیغ بکشد یا بی اختیارگریه کند، در این حالات:

سعی کنید بفهمید چرا عصبانی شده است.
با او بحث نکنید.
آرام بمانید و به ملایمت به او اطمینان خاطر بدهید که خطری متوجه او نیست.
سعی کنید حواس او را از موضوع منحرف کنید.

اگر نشانه های اضطراب در رفتار بیمار ظاهر شد، مراقب باشید ، زیرا ممکن است واکنش های شدیدتری از خود نشان دهد.

بی اختیاری ادرار

قبل از هرکار، برای تشخیص علت بی اختیاری ادرار با پزشک مشورت کنید. اقداماتی که شما می توانید انجام دهید عبارت اند از:

روی در دستشویی برچسبی بزنید که بیمار به آسانی آنجا را پیدا کند.
بیمار را در ساعت های منظم به دستشویی ببرید.
به عادت های بیمار توجه کنید(مثلاً عادت نوشیدن آب قبل از خواب) و درصورت لزوم برای تغییر آن ها اقدام کنید.

افسردگی

بعضی از بیماران مبتلا به آلزایمر احساس غم و اندوه و تنهایی و ناامیدی می کنند. این حالت با درمان بهتر خواهد شد. بنابراین اگر حدس می زنید چنین حالتی پیش آمده است، با پزشک مشورت کنید.