مهارتهای زندگی و اهمیت آموزش و یادگیری آنها برای کودکان و بزرگسالان

توسط روان راهنما · شهریور ۲۶, ۱۳۹۸

مهارتهای زندگی و اهمیت آموزش آنها را در روان راهنما پیگیر باشید

چگونه می‌توان در رانندگی به تبحر رسید؟

چگونه می‌توان یک زبان خارجی را فرا گرفت؟

چگونه می‌توان دست پخت خوبی داشت؟

چگونه می‌توان خوشنویس زبده‌ای شد؟

چگونه می‌توان …

طبیعتاً هر یک از ما می‌داند که برای تسلط یافتن به موارد فوق لازم است که بر اساس یک برنامه و طی یک دوره زمانی بتدریج در هر کدام از فعالیتهای فوق، متبحر شد. پس بعبارت دیگر، اصل و اساس‌ مهارت‌آموزی در هر زمینه‌ای بدین صورت است که مهارت‌آموز سعی می‌کند با تمرین‌‌های متوالی، روز بروز بر مجموعه توانمندی خود، در آن مورد خاص بیفزاید. حال چه ما بخواهیم در رانندگی به تبحر دست یابیم، چه بخواهیم با یک زبان خارجی به خوبی صحبت کنیم، چه بخواهیم آشپز ماهری بشویم، چه بخواهیم فوتبالیستی شویم که باشگاه‌های متمول مایل باشند ما را در اختیار داشته باشند، چه بخواهیم به خطاط زبردستی تبدیل شویم که موجب حظ بصر هنر دوستان شویم، چه بخواهیم دندان پزشک حاذقی شویم که بخوبی از عهده نواقص دندان‌های بیماران برمی‌آید، چه بخواهیم به کشاورز کار کشته‌ای مبدل شویم که سعی می‌کند هر سال محصول بیشتر و با کیفیت‌تری را بعمل آورد و … چاره‌ای نداریم جز اینکه با تمرین‌های مستمر و طی یک دوره نسبتاً طولانی به آن هدف دست یابیم. شاید شما هم این جمله را شنیده باشید که “ یک موفقیت یک شبه حداقل ۱۵ سال زمان می‌برد.”

زندگی کردن نیز یک مهارت است بدین معنی که اگر بخواهیم زندگی شاداب‌تر، مؤثر‌تر و اجتماعی‌تری داشته باشیم، شرایط زمانی ما ایجاب می‌کند که مهارت‌هایی را فرا گیریم.

قاعدتاً انسان امروزی برای یک زندگی مطلوب، نیازمندی‌های متنوعی دارد ولی یکی از اولویت‌مندترین نیازهای او این است که خود را دقیقاً بشناسد، بتواند دیگران را درک کند و با آنها روابط خوبی داشته باشد، هیجان‌های منفی و استرس‌های روزمره را تحت کنترل در آورد، بطور مؤثری مشکلات خود را حل کرده و تصمیم‌های مناسبی را اتخاذ کند، نسبت به اطلاعات عدیده‌ای که لحظه به لحظه با آنها مواجه می‌شود، پذیرنده صرف نباشد و دیگر اینکه کلیشه‌ای فکر نکند.

تحقیقاتی که در حوزه کودک و نوجوان انجام گرفته است نشان میدهند در کودکانی که دچار اختلالات رفتاری ، بزهکاری یا اعتیاد میشوند ، مواردی مشترک به عنوان عامل ایجاد کننده شناسایی شده اند. از جمله این عوامل نداشتن مهارتهای اساسی زندگی است.

یونیسف[۱]مصوبه آموزش مهارت های زندگی را در آگوست ۱۹۹۳ مطرح کرد که این قانون در بسیاری ار کشورها از جمله ایران تصویب گردید و شامل اجزاء بسیار زیادی می شود که هر کدام از آنها یک مهارت به حساب می آید(تجلیلی و زندی،۲۰۱۰)

مهارتهای زندگی چیست ؟

از مهارتهای زندگی تعاریف مختلفی ارائه گردیده است که در ذیل چند نمونه از انها اشاره گردیده است:

سازمان بهداشت جهانی [۲]مهارت های زندگی را اینگونه تعریف می کند:توانایی برای رفتار سازگارانه و مثبت که افراد را قادر می سازد به صورت موثر از پس نیازها و چالش ها ی زندگی روزمره ی خود بر میآیند. مهارتهای زندگی می تواند فیزیکی(برای مثال :ژست مناسب)،رفتاری (برای مثال ارتباط موثر ) یا شناختی (برای مثال تصمیم گیری موثر ) باشند(جونز و لاواله،۲۰۰۹).

اصطلاح مهارت های زندگی به گروه بزرگی از مهارت های روانی-اجتماعی و بین فردی گفته می شود که می تواند به افراد کمک کند تا تصمیماتشان را با آگاهی اتخاذ کنند،به طور موثر ارتباط برقرار کنند،مهارت های مقابله و مدیریت شخصی خود را گسترش دهند و می تواند موجب زندگی سالم و بارآور شوند.مهارت های زندگی می تواند،اعمال شخصی و اعمال مربوط به دیگران و نیز اعمال مربوط به محیط اطراف راطوری هدایت کنند که به سلامت بیشتر یعنی آسایش بیشتر جسمانی ،روانی و اجتماعی (یونیسف،۲۰۰۳).

مهارت های زندگی عبارتند از :مجموعه ای از توانایی ها که در زمینه سازگاری و رفتار مثبت را فراهم می آورند.این توانایی ها فرد را قادر می سازند که مسوولیت های نقش اجتماعی خود را بپذیرند و بدون لطمه زدن به خود و دیگران با خواست ها،انتظارات ،مشکلات روزانه،به ویژه در روابط بین فردی به شکل موثری روبرو شود(طارمیان،۱۳۷۹).

طبق سازمان بهداشت جهانی ،تدریس مهارت های زندگی برای پرورش برای پرورش کودکان و نوجوانان سالم و همچنین برای آماده سازی جوانان برای رودر رو شدن با موقعیت های اجتماعی بسیار ضروری می باشند.مهارت های زندگی افراد را قادر می سازد که در محیط های که در آن زندگی می کنند موفق شوند(گاداس و گیانودیس،۲۰۰۸)

برنامه مهارت های زندگی یک روش کامل تغییر رفتار می باشد که روی توسعه مهارت های مورد نیاز متمرکز شده است از جمله این مهارت ها می توان با خودآگاهی (خویشتن شناسی)،ارتباطات،تفکر برای تصمیم گیری ،مدیریت و کنترل احساسات ، جرات ورزی و مهارت های ارتباطی اشاره کرد(رحمانی و همکاران،۲۰۱۰)

طبق سازمان بهداشت جهانی ،مهارت های زندگی ،۱۰ مهارت هستند این مهارت ها عبارتند از مهارت ارتباطی،ارتباط بین شخصی موثر ،توانایی تصمیم گیری ،توانایی حل مساله ،تفکر خلاقانه ،توانایی تفکر انتقادی ،توانایی آگاه بودن از خود ،توانایی همدلی با دیگران ،توانایی مدیریت عواطف (اضطراب، افسردگی و غیره )و توانایی کنترل استرس .

[۱] Unicef

[۲] WHO

ویژگیهای پکیج های روان راهنما برای آموزش مهارت های زندگی به کودکان

یکی از تفاوت‌های بنیادی پکیجهای آموزش مهارتهای زندگی برای آموزش مهارت‌های زندگی ، نسبت به دیگر برنامه‌های پیشگیری، فعالیت ـ محوری و آموزش مستقیم کودکان در سنین پایین می‌باشد. منطقی که در ورای تأکید بر “ فعالیت‌ها” نهفته است این است که “ هیچ رفتاری در انسان شکل نمی‌گیرد مگر اینکه باندازه کافی تمرین شده باشد.” بنابراین در این برنامه محتواهای مورد نیاز کودکان بر اساس اصول روانشناسی تهیه و تدوین شده و به کمک فناوری های در قالب های نوین زیبا و جذاب قرار گرفته تا برای کودکان موثرتر باشد.
دیگر ویژگی پکیج آموزشی آموزش مهارتهای زندگی این است که در این برنامه تغییراتی در مجموعه مهارتهای مورد نظر یونیسف است به طوری که سعی شده مهارتهایی متناسب با نیازهای بومی جامعه ایرانی در این برنامه گنجانده شود. این مجموعه مهارتهای زندگی عبارتند از :

آموزش مهارت خودشناسی به کودکان