اختلال روانپریشی کوتاه مدت یا جنون آنی (گذرا) ( Brief Psychotic Disorder)
اختلال روانپریشی کوتاه مدت
ملاکهای تشخیصی اختلال روانپریشی کوتاه مدت در DSM5
A . وجود یکی (یا تعداد بیشتری) از نشانههای زیر. حداقل یکی از اینها باید (۱)،(۲) یا (۳) باشد:
هذیانها.
توهمات.
گفتار آشفته(مثل انحراف گفتار یا گسیختگی مکرر).
رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک.
توجه: اگر نشانه، پاسخی باشد که از لحاظ فرهنگی تأیید شده است، آن را منظور نکنید.
B . مدت دوره اختلال حداقل ۱ روز، اما کمتر از ۱ ماه، همراه با برگشت نهایی کامل به سطح پیش مرضی عملکرد است.
C. این اختلال با اختلال افسردگی اساسی یا دوقطبی همراه با ویژگیهای روانپریشی یا اختلال روانپریشی دیگر نظیر اسکیزوفرنی یا کاتاتونی بهتر توجیه نمیشود، و ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل سوءمصرف مواد مخدر یا دارو) یا بیماری جسمانی دیگر نیست.
همراه با عامل(عوامل) استرس زای مشخص (روانپریشی واکنشی کوتاه مدت): اگر نشانه ها در پاسخ به وقایعی روی دهند که به تنهایی یا با هم، برای تقریباً هر کسی در شرایط مشابه در فرهنگ فرد، به طور محسوسی استرس زا خواهند بود.
بدون عامل(عوامل) استرسزای مشخص: اگر نشانه ها در پاسخ به وقایعی روی ندهند که به تنهایی یا با هم، تقریباً برای هرکسی در شرایط مشابه در فرهنگ فرد، به طور محسوسی استرس زا خواهند بود.
همراه با شروع پس از زایمان: اگر شروع در طول حاملگی یا ظرف ۴ هفته پس از زایمان است.
همراه با کاتاتونی
ویژگی های اختلال روانپریشی کوتاه مدت
ویژگی اصلی اختلال روانپریشی کوتاه مدت ، اختلالی است که شروع ناگهانی حداقل یکی از نشانه های مثبت روانپریشی را شامل می شود: هذیان ها، توهمات، گفتار آشفته (مثل انحراف فکر یا گسیختگی مکرر)، یا رفتار روانی-حرکتی بسیار نابهنجار، از جمله کاتاتونی (ملاک A). شروع ناگهانی به صورت تغییر از حالت غیرروانپریشی به حالت روانپریشی آشکار ظرف ۲ هفته، معمولاً بدون علامت اولیه بیماری، تعریف شده است. دوره این اختلال ۱ روز، ولی کمتر از ۱ ماه دوام دارد، و فرد سرانجام برگشت کامل به سطح پیش مرضی عملکرد دارد(ملاک B). این اختلال با اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگی ها روانپریشی، با اختلال اسکیزوافکتیو، یا با اسکیزوفرنی بهتر توجیه نمی شود و ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد(مثل مواد توهمزا) یا بیماری جسمانی دیگر نیست (ملاک C).
ویژگیهای مرتبط که تشخیص را تأیید میکنند
افراد مبتلا به اختلال روانپریشی کوتاه مدت معمولاً دچار آشوب هیجانی یا سردرگمی طاقت فرسا می شوند. امکان دارد که آنها جابجایی های سریع از یک عاطفه شدید به عاطفه شدید دیگر داشته باشند. گرچه این آشفتگی کوتاه مدت است، اما میزان اختلال ممکن است شدید باشد، و برای اطمینان از اینکه نیازهای غذایی و بهداشتی فرد تأمین شوند و فرد از عواقب قضاوت نادرست، اختلال شناختی، یا عمل کردن بر طبق هذیان ها مصون بماند، ممکن است نظارت ضروری باشد. به نظر میرسد که خطر بیشتر رفتار خودکشی گرا، مخصوصاً در طول دوره حاد، وجود دارد.
شکل گیری و روند
اختلال روانپریشی کوتاه مدت ممکن است در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی پدیدار شود، و شروع آن می تواند در طول عمر روی دهد، به طوری که میانگین سنی هنگام شروع، ۳۰ تا ۴۰ سالگی است. بنا بر تعریف، تشخیص اختلال روان پریشی کوتاه مدت، بهبود کامل نشانه ها و برگشت کامل نهایی به سطح پیش مرضی عملکرد را ظرف مدت ۱ ماه از شروع اختلال، ایجاب می کند. در برخی افراد، مدت نشانه های روانپریشی ممکن است خیلی کوتاه باشد(مثلاً چند روز).
عوامل خطر و پیش آگهیاختلال روانپریشی کوتاه مدت
خلق و خوی. اختلالات شخصیت از پیش موجود(مثل اختلال شخصیت اسکیزوتایپی؛ اختلال شخصیت مرزی؛ یا صفات در زمینه روان پریشی خویی، نظیر بی نظمی ادراکی، و زمینه حالت منفی، مانند بدگمانی) می توانند فرد را مستعد ابتلا به این اختلال کنند.
موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ
متمایز کردن نشانه های اختلال روانپریشی کوتاه مدت از الگوهای پاسخی که به لحاظ فرهنگی تأیید شده هستند، اهمیت دارد. برای مثال، در برخی از مراسم مذهبی، ممکن است فرد بگوید صداهایی را م یشوند، اما این صداها عموماً دوام نمیآورند و اغلب اعضای جامعه فرد آنها را نابهنجار برداشت نمی کنند. علاوه بر این، هنگام در نظرگرفتن این موضوع که آیا عقاید هذیانی هستند یا نه، زمینه فرهنگی و مذهبی باید به حساب آورده شود.
پیامدهای کارکردی اختلال پریشی کوتاه مدت
با وجود میزان بالای برگشت، پیامد از نظر عملکردی و نشانه شناسی، برای اغلب افراد، عالی است.
تشخیص افتراقیاختلال روانپریشی کوتاه مدت
بیماریهای جسمانی دیگر. انواع اختلالات جسمانی میتوانند با نشانه های روانپریشی کوتاه مدت آشکار شوند. اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر یا دلیریوم، زمانی تشخیص داده می شود که شواهدی از سابقه، معاینه بدنی، یا نتایج آزمایشگاهی وجود داشته باشد مبنی بر اینکه هذیان های یا توهمات، پیامد فیزیولوژیکی بیماری جسمانی مشخص هستند(مثل نشانگان کاشینگ، تومور مغزی)
اختلالات مرتبط با مواد. اختلال روانپریشی ناشی از مواد /دارو، دلیریوم ناشی از مواد، و مسمومیت با مواد، به وسیله این واقعیت از اختلال روانپریشی کوتاه مدت متمایز میشوند که مواد(مثل سوءمصرف مواد مخدر، دارو، قرار داشتن در معرض مواد سمی) از لحاظ سبب شناختی مرتبط با نشانههای روانپریشی قضاوت شده باشند . نتایج آزمایشگاهی، مانند بررسی کردن دارو در ادرا یا سطح الکل در خون، میتواند در تعیین این موضوع مفید باشد. سابقه دقیق مصرف مواد همراه با توجه به روابط زمانی بین مصرف مواد و شروع نشانه ها و ماهیت موادی که مصرف شده است نیز مفید واقع میشود.
اختلالات افسردگی دوقطبی. اگر نشانه های روانپریشی با دوره خلقی بهتر توجیه شوند، تشخیص اختلال روانپریشی کوتاه مدت نمیتواند داده شود(یعنی، نشانه های روانپریشی منحصراً در طول دوره کامل افسردگی اساسی، مانیک، یا مختلط روی میدهند).
اختلالات روانپریشی دیگر. اگر نشانه های روانپریشی به مدت ۱ ماه یا بیشتر ادامه یابند، تشخیص بسته به اینکه نشانههای دیگر وجود داشته باشند، عبارت است از اختلال اسکیزوفرنیفرم، اختلال هذیانی، اختلال افسردگی همراه با ویژگیهای روان پریشی، اختلال دوقطبی همراه با ویژگی های روان پریشی، با اختلال طیف اسمیزوفرنی نامشخص و اختلال روانپریشی دیگر. در صورتی که نشانههای روانپریشی قبل از ۱ ماه، در پاسخ به درمان موفقیت آمیز با دارو کاهش یافته باشند، تشخیص افتراقی بین اختلال روانپریشی کوتاه مدت و اختلال اسکیزوفرنیفرم دشوار است. احتمال اینکه اختلال عودکنندهای(مثل اختلال دوقطبی، تشدیدهای حاد اسکیزوفرنی عودکننده) ممککن است مسئول هر گونه دوره های روانپریشی عودکننده باشد، باید مورد توجه قرار گیرد.
تمارض و اختلالات ساختگی. دوره اختلال ساختگی، همراه با عمدتاً علایم و نشانه های روانشناختی، ممکن است ظاهر اختلال روانپریشی کوتاه مدت داشته باشد، اما در چنین مواردی، شواهدی وجود دارد که نشان میدهند نشانه ها عمداً تولید شده اند. در صورتی که تمارض، ظاهر نشانه های روان پریشی داشته باشد، معمولاً شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه بیماری برای هدف قابل درکی، جعل شده است.
اختلالات شخصیت. در برخی افراد مبتلا به اختلالات شخصیت، عوامل استرس زای روانی-اجتماعی ممکن است باعث وقوع دوره های کوتاه مدت نشانه های روانپریشی شده باشند. این نشانه ها معمولاً گذرا هستند و تشخیص مجزا را ایجاب نمی کنند. اگر نشانه های روانپریشی حداقل به مدت ۱ ماه ادامه یابند، تشخیص اضافی اختلال روانپریشی کوتاهمدت ممکن است مناسب باشد.
