بیاختیاری مدفوع بر اساس راهنمای آماری تشخیص اختلالات روانی
بیاختیاری مدفوع
مهمترین ویژگی بیاختیاری مدفوع، دفع مکرر مدفوع در محلهای نامناسب (مانند درون لباس، اتاق و غیره) است. این کار اغلب به صورت غیرارادی رخ میدهد، ولی گاه چه بسا عمدی باشد. این عمل حداقل باید به مدت سه ماه و حداقل ماهی یک بار مشاهده شود. برای تشخیص این مسئله در مورد کودکان، سن تقویمی کودکان بهنجار باید حداقل چهار سال باشد. ناتوانی در کنترل دفع نباید از عوارض فیزیولوژیکی داروها یا مواد و یا بیماری جسمانی ناشی شود.
در مواردی که عمل دفع غیرارادی است، اغلب یبوست وجود دارد. یبوست ممکن است ناشی از مسائل روانشناختی مانند اضطراب از دفع در مکانی خاص باشد. بیاختیاری مدفوع چه بسا با یبوست یا بدون آن همراه است. کودکان با بیاختیاری مدفوع اغلب گوشهگیر و خجالتیاند و تمایل چندانی به شرکت در موقعیتهای اجتماعی ندارند. این کودکان به دلیل عدم پذیرش از سوی مربیان و همسالان از عزت نفس پایینی برخوردارند. در مواردی که دفع به صورت عمدی رخ میدهد، ویژگیهای اختلال سلوک نیز در آنان مشاهده میشود. بسیاری از این کودکان بیاختیاری ادرار نیز دارند.
حدود یک درصد کودکان ۵ ساله اختلال مدفوع دارند و این اختلال در پسران شایعتر از دختران است. شایان ذکر است که تا قبل از ۴ سالگی نمیتوان تشخیص اختلال مدفوع را مطرح کرد، زیرا ممکن است بیاختیاری در دفع از عوامل زمینهسازی مانند آموزش ناکافی و ناهماهگی آداب توالت رفتن و استرسهای روانی – اجتماعی ناشی شود (هرسوف (۶)، ۱۹۹۴).
ملاکهای تشخیصی بیاختیاری مدفوع در DSM5
A. دفع مکرر مدفوع به صورت ارادی یا غیرارادی در مکانهای نامناسب.
B. این عمل باید حداقل به مدت سه ماه و ماهیانه حداقل یک بار رخ دهد.
C. سن تقویمی فرد باید حداقل چهار سال باشد.
D. این اختلال از تأثیر فیزیولوژیکی مواد یا داروها یا بیماری جسمانی ناشی نشود.
علل بیاختیاری مدفوع
اختلالات دفع از علل متفاوتی ناشی میشود. در مورد علت بیاختیاری مدفوع، سه نظریه عمده وجود دارد: نظریههای پزشکی، روانپویشی و رفتاری. از دیدگاه پزشکی، بیاختیاری مدفوع، نتیجهی نارسایی رشدی در کارکرد مکانیسمهای فیزیولوژیکی کنترل روده است.
نظریههای روانپویشی، بیاختیاری مدفوع را نشانهی تعارضهای عمیقتر میدانند. اغلب توجیههایی که در چارچوب رونپویشی مطرح شدهاند، براساس توصیف فروید از شخصیت مقعدی پایهگذاری شدهاند که بیانگر مجموعهی متفاوتی مانند لجاجت، خساست و یا انضباطی است.
نظریهی رفتارگرایی، بر نادرست بودن روند آموزش توالت رفتن تأکید میورزد. بیاختیاری مدفوع تا حد زیادی با عدم موفقیت در به کارگیری دائمی روشهای صحیح آموزش استفاده از توالت پیوند دارد (نلسون و ایزرائیل، ۲۰۰۰).
درمان بیاختیاری مدفوع
در درمانهای طبی، بر استفاده از داروهای ملین، تنقیه و عملهای جراحی تأکید شده است. افزون بر این، درمانهای رفتاری مبتنی بر تقویت نیز مورد استفاده قرار میگیرند. اغلب روشهای درمانی از ترکیبی از درمانهای پزشکی و مدیریت رفتار استفاده میکنند (هوتس، ملون و ویلان (۷)، ۱۹۸۸). پس از اینکه والدین و کودکان به خوبی آموزش دیدند، اولین مرحله استفاده از تنقیه برای تخلیه رودههاست. در مرحلهی بعد، والدین باید برنامهی زمانی توالت رفتن فرزند خود را مشخص کنند و براساس آن فرد را به توالت هدایت کنند. چنانچه کودک در دفع مدفوع مشکل داشت، میتوان از شیاف داروهای ملین استفاده کرد، به طوری که در زمان تعیین شده مدفوع دفع شود. تغذیهی مناسب دفع مدفوع را تسهیل میکند. هنگامی که برنامهی دفع مدفوع منظم شد، والدین باید با دادن پاداش به کودک رفتار کودک (نظم در دفع مدفوع) را تقویت و بتدریج ملینها و شیافها را حذف کنند. پژوهشها نشان دادهاند، این روش بسیار مؤثر واقع میشود (اوندرسما و واکر (۸)، ۱۹۹۸).
