اختلال کـاتـاتـونـی (کاتاتونیک) Catatonia بر اساس DSM5
اختلال کـاتـاتـونـی را در روان راهنما بخوانید
کاتاتونی میتواند در زمینه چندین اختلال روی دهد که اختلالات عصبی-رشدی، روان پریشی، دوقطبی، افسردگی و بیماری های جسمانی دیگر(مثل کمبود فولیت مغزی، اختلالات خودایمنی ) از جمله آنها هستند.
ویژگی اصلی اختلال کـاتـاتـونـی ، اختلال روانی-حرکتی محسوس است که میتواند کاهش فعالیت حرکتی، کاهش مشارکت در طول مصاحبه یا معاینه جسمانی، یا فعالیت حرکتی بیش از حد و عجیبوغریب را در برداشته باشد. جلوه بالینی اختلال کـاتـاتـونـی میتواند گیجکننده باشد، به طوری که اختلال روانی –حرکتی ممکن است از عدم پاسخدهی محسوس تا سراسیمگی بارز گسترش داشته باشد. بی جنبشی حرکتی میتواند شدید (بهت) یا متوسط(جمود خلسه ای و انعطاف پذیری مومی شکل) باشد. همچنین، کاهش مشغولیت ممکن است شدید(لالی) یا متوسط (منفی گرایی) باشد. رفتارهای حرکتی بیش از حد عجیب و غریب می توانند پیچیده (مثل قالبی) یا ساده(سراسیمگی) باشند و پژواک گویی و پژواک کرداری را در برداشته باشند. در موارد شدید، همین فرد ممکن است بین فعالیت حرکتی کم و شدید نوسان کند. ویژگی های بالینی که متضاد به نظر می رسند و جلوه-های متغیر این تشخیص، در عدم آگاهی و کاهش شناسایی اختلال کـاتـاتـونـی دخالت دارند. در طول مراحل شدید اختلال کـاتـاتـونـی ، ممکن است فرد به نظارت دقیق نیاز داشته باشد تا از صدمه زدند به خود یا دیگران اجتناب کند. مخاطرات بالقوه ناشی از سوءتغذیه، فرسودگی، تب شدید، و صدمه زدن به خود وجود دارند.
ملاک های تشخیصی اختلال کاتاتونیک در DSM5
A. سه (یا تعداد بیشتری) از نشانه های زیر در تصویر بالینی غالب هستند:
۱. بهت (یعنی، بدون فعالیت روانی-حرکتی؛ برقرارنکردن ارتباط فعال با محیط).
۲. جمود خلسه ای (یعنی، القای منفعل وضع اندامی که در برابر نیروی جاذبه اختیار می شود).
۳. انعطاف پذیری مومی شکل(یعنی، بی اعتنایی، حتی مقاومت در برابر مستقر شدن توسط آزماینده).
۴. لالی (یعنی، بدون پاسخ کلامی یا خیلی کم؛ اگر زبان پریشی شناخته شده باشد، منتفی است
۵. منفی گرایی(یعنی، مخالفت با دستورات یا محرک های بیرونی یا بدون پاسخ به آنها).
۶. وضع خاصی گرفتن (یعنی، نگهداری خودانگیخته و فعال وضع بدن در برابر نیروی جاذبه).
۷. ادا و اطوار (یعنی، کاریکاتور اعمال عادی عجیبوغریب، شکوهمند).
۸. رفتار قالبی(یعنی، حرکات تکراری، به طرز نابهنجار مکرر، بدون هدفمندی).
۹. سراسیمگی، که تحت محرکهای بیرونی قرا ندارند.
۱۰ . شکلک درآوردن
۱۱. پژواکگویی(یعنی، تقلید کردن از گفتار دیگران).
۱۲. پزواککرداری(یعنی، تقلید کردن از حرکات دیگران).
یادداشت کدگذاری: هنگام ثبت کردن نام بیماری به اسم بیماری روانی مرتبط اشاره کنید(یعنی، کاتاتونی مرتبط با اختلال افسردگی اساسی). ابتدا اختلال روانی مرتبط را کدگذاری کنید (مانند اختلال عصبی-رشدی، اختلال روان پریشی کوتاه مدت، اختلال اسکیزوفرنی فرم ، اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو، اختلال دوقطبی، اختلال افسردگی اساسی، یا اختلال روانی دیگر) اختلال اسکیزوافکتیو، نوع افسردگی؛ کاتاتونی مرتبط با اختلال اسکیزوافکتیو).
ویژگی های تشخیصی اختلال کـاتـاتـونـی
در صورتی میتوان از اختلال کـاتـاتـونـی مرتبط با اختلال روانی دیگر(شاخص کاتاتونی) استفاده کرد که در طول دوره اختلال عصبی- رشدی، دوقطبی، افسردگی، یا اختلال روانی دیگر ملاک های اختلال کـاتـاتـونـی برآورده شده باشند. شاخص کاتاتونی زمانی مناسب است که تصویر بالینی با اختلال روانی-حرکتی محصوس مشخص شده باشد و حداقل سه مورد از ۱۲ ویژگی ثبت شده در ملاک A را ددر برداشته باشد. کاتاتونی معمولاً در محیط بستری تشخیص داده میشود و در بالغ بر ۳۵ درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی روی میدهدف اما اکثر موارد کاتاتونی، افراد مبتلا به اختلالات افسردگی یا دوقطبی را شامل میشوند. قبل از اینکه شاخص کاتاتونی در مورد اختلالات عصبی-رشدی، روانپریشی، دوقطبی، افسردگی، یا اختلالات روانی دیگر مورد استفاده قرار گیرد، انواع زیادی از بیماریهای جسمانی دیگر باید منتفی شده باشند؛ این بیماری ها شامل بیکاری های جسمانی ناشی از مشکلات عفونی، سوخت و سازی، یا عصبی می شوند، ولی محدود به آنها نیستند(به «اختلال کاتاتونیک ناشی از بیماری جسمانی دیگر» مراجعه کنید). کاتاتونی میتواند عارضه جانبی دارو نیز باشد(به فصل «اختلالات حرکت ناشی از دارو و تأثیرات ناگوار دیگر دارو» مراجعه کنید). به خاطر جدی بودن این عوارض، باید به امکان اینکه کاتاتونی ناشی از نشانگان بدخیم داروی ضدروانپریشی باشد، توجه خاصی مبذول شود.
ویدئوی کاتاتونی در بیمار اسکیزوفرنی
مطالب مرتبط
