اختلالات روانی یا بیماریهای روانی

اختلالات روانی بر اساس کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)

اختلالات روانی

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یک زبان مشترک و استاندارد برای طبقه‌بندی اختلالات روانی ارائه می‌کند و توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا تهیه شده‌است. این راهنما برپایه مجموعه‌ای از نظر پزشکان، پژوهشگران، فهرست داروهای روان‌پزشکی، بنگاه‌های بیمه، صنایع داروسازی ودر همکاری پیاپی با آی.سی.دی (ICD) و سازمان بهداشت جهانی تهیه شده‌است. آخرین نسخه این راهنما، ویرایش پنجم آن T دی‌اس‌ام-۵ است که در سال ۲۰۱۳ میلادی منتشر شده‌است (سایت رسمی DSM)

DSM 5 در مقایسه با DSM-IV برای دور شدن از سیستم طبقه ‏ای (مطلق) و نزدیک شدن به سیستم ابعادی  یا پیوستاری اولین قدم را برداشته است به این صورت که یک رویکرد ابعادی به اختلالات روانی پیش می‌گیرد اما نه همه‌جا. به عقیدۀ نویسندگان DSM-5، در بسیاری موارد، اختلالات روانی مجزا اصلاً مجزا نیستند، بلکه عارضه‌هایی مرتبط به هم هستند که روی یک پیوستارِ رفتار قرار دارند. در این وضعیت، بعضی عارضه‌ها علائم خفیف را نشان می‌دهند و بعضی دیگر بسیار شدیدتر هستند. برای مثال، اختلالات دوقطبی را به صورت یک پیوستار در  نظر بگیرید. درمانجویان ممکن است با مجموعه علائمی به درمانگران مراجعه کنند که از خفیف (سیکلوتیمیا) شروع می‌شوند، از متوسط (دوقطبیِ  نوع دوم عبور می‌کنند، و به شدیدتر (دوقطبی نوع اول ) ختم می‌شوند.

 DSM-5 برای بسیاری از اختلالات روانی هنوز از سیستم طبقاتی (مطلق) استفاده می‌کند اما برای بسیاری دیگر، از جمله سؤمصرف مواد، اوتیسم، و اسکیزوفرنی، رویکرد طیفی را به کار می‌برد (توجه داشته باشید که رویکرد پیوستاری (continuum)، ابعادی(dimensional)، و طیفی (spectrum) مترادف هستند). استفاده از رویکرد طیفی به روان‌شناسان اجازه می‌دهد اختلالات روانی را روی یک پیوستارِ شدت در نظر بگیرند. با این کار، DSM-5امیدوار است پایایی، روایی، و فایدۀ بالینی در آینده افزایش یابد (کاربرد، سودمندی، یا فایدۀ بالینی یعنی مفید بودن سیستم تشخیصی برای پزشکان و روان‏شناسانی که فعالیت‌های  بالینی  انجام مى‏ دهند).

فهرست اختلالات روانی

برای مشاهده ویژگی ها و علائم اختلالات روانی روی عنوان آنها کلیک نمایید.

اختلالات رشدی – عصبی

Neurodevelopmental  Disorders

ناتوانی های عقلانی   

۱- ناتوانی عقلانی ( اختلال عقلانی رشدی) (Intellectual Disability (Intellectual Developmental Disorder

۲- تاخیر رشدی کلی Global Developmental Delay

۳- ناتوانی عقلانی نامشخص Unspecified Intellectual Disability

اختلالات ارتباط

۱- اختلال زبان Language Disorder

۲- اختلال صدای گفتار Speech Sound Disorder

۳- اختلال فصاحت گفتار (لکنت زبان) Childhood-Onset Fluency Disorder

۴- اختلال ارتباط اجتماعی(عملی) Social (Pragmatic) Communication Disorder

۵-اختلال ارتباط نامشخص Unspecified Communication Disorder

اختلال طیف اوتیسم  Autism Spectrum Disorder

اختلال کاستی توجه/ بیش فعالی Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder

اختلال یادگیری خاص Specific Learning Disorder        

اختلالات حرکتی

۱- اختلال هماهنگی رشدی Developmental Coordination Disorder

۲- اختلال حرکات قالبی Stereotypic Movement Disorder

۳-اختلالات تیک

• اختلال توره Tourette's Disorder
• اختلال تیک حرکتی یاصوتی مزمن Persistent (Chronic) Motor or Vocal Tic Disorder
• اختلال تیک موقت Provisional Tic Disorder
• اختلال تیک مشخص دیگر Other Specified Tic Disorder
• اختلال تیک نامشخص Urispecified Tic Disorder

۵- اختلال های رشدی عصبی دیگر Other Neurodevelopmental Disorders

 نکته:   DSM-5 شدت اختلال طیف اوتیسم را بر اساس نقص های موجود در ارتباط اجتماعی، و روند رفتارهای محدود و تکراری تعیین می کند و برای آن سه سطح در نظر می گیرد: سطح ۱: نیازمند حمایت “requiring support”  سطح ۲: نیازمند حمایت زیاد “requiring substantial support”  سطح ۳: نیازمند حمایت بسیار زیاد “requiring very substantial support”

نکته :  در DSM-5 اختلال یادگیری به اختلال یادگیری خاص تغییر نام و ماهیت داده، و اختلال خواندن، اختلال نوشتن، و اختلال ریاضی، که هر یک قبلاً یک اختلال مستقل و مجزا محسوب می شد، اکنون به عنوان یک تشخیص در اختلال یادگیری خاص گنجانده شده اند. یعنی، از این به بعد اختلالی به نام اختلال خواندن، اختلال نوشتن، یا اختلال ریاضی نخواهیم داشت. مثلاً، از این به بعد، روانپزشکان یا روان شناسان بالینی نخواهند گفت که این کودک به اختلال خواندن (دیسلکسیا) مبتلاست، در عوض خواهند گفت که به اختلال یادگیری خاص با اسپسیفایر دیسلکسیا مبتلاست.

نکته : حذف اختلال آسپرگر، اختلال رت، و اختلال تجزیۀ کودکی و اضافه شدن اختلال طیف اوتیسم در DSM-5 .

اختلالات روانی : اختلالات طیف اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریش

Schizophrenia Spectrum and Other Psychotic Disorders

1. اختلال اسکیزوتایپی (شخصیت) Schizotypal (Personality) Disorder
2. اختلال هذیانی  Delusional Disorder
3. اختلال روانپریشی کوتاه مدت Brief Psychotic Disorder
4. اختلال اسکیزوفرنیفرم Schizophreniform Disorder
5. اسکیزوفرنی Schizophrenia
6. اسکیزوافکتیو Schizoaffective Disorder
7. اختلال روانپریشی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Psychotic Disorder
8. اختلال روانپریشی ناشی از بیماری جسمی Psychotic Disorder Due to Another Medical Condition
9. کاتاتونی Catatonia
10. سایر اختلال های طیف اسکیزوفرنیا و اختلال های روان پریشی دیگر    Other Specified Schizophrenia Spectrum
11. اختلال طیف اسکیزوفرنیا نامشخص و سایر اختلال های سایکوتیک Unspecified Schizophrenia Spectrum

نکته : حذف اسکیزوفرنی نوع آشفته و پارانویید در DSM-5

اختلالات دوقطبی و اختلالات مربوط

Bipolar and Related Disorders

1. اختلال دو قطبی نوع ۱ Bipolar I Disorder
2. اختلال دو قطبی نوع ۲ Bipolar II Disorder
3. اختلال ادواری خو Cyclothymic Disorder
4. اختلال دو قطبی ناشی از مواد / دارو Substance/Medication-Induced Bipolar and Related Disorder
5. اختلال دو قطبی ناشی از بیماری های جسمانی Bipolar and Related Disorder Due to Another Medical Condition
6. اختلال های دو قطبی و مرتبط مشخص دیگر Other Specified Bipolar and Related Disorder
7. اختلال های دوقطبی و مرتبط نامشخص Unspecified Bipolar and Related Disorder

اختلالات روانی : اختلالات افسردگی

Depressive  Disorders

1. اختلال بی نظمی خلق مخرب Disruptive Mood Dysregulation Disorder
2. اختلال افسردگی اساسی Major Depressive Disorder
3. اختلال افسردگی پایدار (مداوم) (Persistent Depressive Disorder (Dysthymia
4. اختلال ملال پیش از قاعدگی Premenstrual Dysphoric Disorder
5. اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Depressive Disorder
6. اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماری های جسمی Depressive Disorder Due to Another Medical Condition
7. اختلال افسردگی مشخص دیگر Other Specified Depressive Disorder
8. اختلال افسردگی نامشخص Unspecified Depressive Disorder

نکته : حذف اختلال افسرده خویی و افسردگی مزمن در DSM-5 و اضافه شدن اختلال افسردگی پایدار .

اختلالات روانی : اختلالات اضطرابی

Anxiety Disorder

1. اختلال اضطراب جدایی Separation Anxiety Disorder
2. لالی انتخابی Selective Mutism
3. فوبی خاص Specific Phobia
4. فوبی اجتماعی (Social Anxiety Disorder (Social Phobia
5. اختلال وحشتزدگی یا بیماری پانیک Panic Disorder
6. آگورافوبیا Agoraphobia
7. اختلال اضطراب فراگیر Generalized Anxiety Disorder
8. اختلال اضطرابی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Anxiety Disorder
9. اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمی دیگر Anxiety Disorder Due to Another Medical Condition
10. اختلال اضطرابی مشخص دیگر Other Specified Anxiety Disorder
11. اختلال اضطرابی نامشخص Unspecified Anxiety Disorder

اختلال وسواس فکری – عملی و اختلالات مرتبط

Obsessive-Compulsive  and  Related  Disorders

1. اختلال وسواس فکری – عملی Obsessive-Compulsive Disorder
2. اختلال بد شکلی بدن Body Dysmorphic Disorder
3. اختلال احتکار ( ذخیره کردن ) Hoarding Disorder
4. اختلال کندن مو (Trichotillomania (Hair-Pulling Disorder
5. اختلال کندن پوست Excoriation (Skin-Picking) Disorder
6. اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Obsessive-Compulsive
7. اختلال وسواس و اختلالات مرتبط با آن ناشی از بیماری جسمی دیگر Obsessive-Compulsive and Related Disorder Due to Another Medical Condition
8. اختلال وسواس و اختلالات مرتبط مشخص دیگر Other Specified Obsessive-Compulsive and Related Disorder
9. اختلال های وسواس فکری عملی نامشخص Unspecified Obsessive-Compulsive and Related Disorder

نکته : اختلال احتکار در DSM-IV وجود نداشت و در آنجا به روان شناسان بالینی توصیه می شد، اگر احتکار کردن در افراد به سطوح افراطی برسد، می توانند آنها را مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری اعلام کنند، و اگر آنها معیارهای اختلال شخصیت وسواسی- اجباری را نیز داشته باشند، می توانند هم مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری (OCD)، و هم مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- اجباری (OCPD) اعلام شوند. اما روان شناسان اخیراً به این نتیجه رسیده اند که احتکار کردن اشیا در بسیاری موارد از سایر اختلالات نورولوژیک و پسیکولوژیک  (از جمله، OCD  و OCPD) مستقل است. به این ترتیب، در DSM-5 یک طبقۀ تشخیصی مجزا به آن اختصاص داده شده است.

اختلالات مرتبط با آسیب و عوامل استرس زا

Trauma – and  Stressor – Related Disorder

1. اختلال دلبستگی واکنشی Reactive Attachment Disorder
2. اختلال آمیختگی اجتماعی بازداری نشده Disinhibited Social Engagement Disorder
3. اختلال استرس پس از سانحه PTSD)Posttraumatic Stress Disorder)
4. اختلال استرس حاد Acute Stress Disorder
5. اختلالات سازگاری Adjustment Disorders
6. اختلالات مرتبط با آسیب مشخص دیگر Other Specified Trauma- and Stressor-Related Disorder
7. اختلال های استرس زا و آسیب زا نامشخص Unspecified Trauma- and Stressor-Related Disorder

اختلالات روانی : اختلالات تجزیه ای ( گسستی )

Dissociative  Disorders

1. اختلال هویت تجزیه ای Dissociative Identity Disorder
2. یادزدودگی تجزیه ای Dissociative Amnesia
3. اختلال مسخ شخصیت/مسخ واقعیت Depersonalization/Derealization Disorder
4. اختلال تجزیه ای مشخص دیگر Other Specified Dissociative Disorder
5. اختلال گسستی نامشخص Unspecified Dissociative Disorder

نکته : تنها تغییر چشمگیر در این زمینه، حذف اختلال گریز تجزیه ای در راهنمای جدید می باشد.

اختلالات علایم جسمانی و اختلالات مرتبط

Somatic  Symptom  and  Related  Disorders

1. اختلال علایم جسمانی Somatic Symptom Disorder
2. اختلال اضطراب بیماری Illness Anxiety Disorder
3. اختلال تبدیلی (اختلال علایم عصب کارکردی) (Conversion Disorder (Functional Neurological Symptom
4. عوامل روانی تاثیر گذار در سایر بیماری های جسمی Psychological Factors Affecting Other Medical Conditions
5. اختلال ساختگی (تحمیل شده بر خود، تحمیل شده بر دیگری ) Factitious Disorder
6. نشانه ی جسمانی و اختلال مربوط مشخص دیگر Other Specified Somatic Symptom and Related Disorder
7. اختلال های علایم جسمانی نامشخص Unspecified Somatic Symptom and Related Disorder

نکته : افرادی که نسبت به سلامت جسمی خود به شدت نگران هستند اما هیچگونه سمپتوم جسمی و فیزیکی ندارند ممکن است مبتلا به اختلال اضطراب بیماری تشخیص داده شوند. توجه داشته باشید که اختلال اضطراب بیماری مترادفِ (یا نام جدیدِ) هیپوکندریا نیست و این دو با هم ماهیتا تفاوت دارند (هرچند مسالۀ تفاوت های بین این دو از پایه منتفی است زیرا هیپوکندریا به کلی حذف شده است).

اختلالات روانی : اختلالات تغذیه و خوردن

Feeding and Eating Disorders

1. هرزه خواری (پیکا) Pica
2. اختلال نشخوار Rumination Disorder
3. اختلال مصرف غذای دوری جو / محدود کننده غذا Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder
4. بی اشتهایی عصبی Anorexia Nervosa
5. پر اشتهایی عصبی Bulimia Nervosa
6. اختلال پرخوری Binge-Eating Disorder
7. اختلال تغذیه و خوردن مشخص دیگر Other Specified Feeding or Eating Disorder
8. اختلال های خوردن و تغذیه نامشخص Unspecified Feeding or Eating Disorder

نکته : اختلال مصرف غذای اجتناب/ محدودیت غذا (ARFID)، که جدیداً به DSM-5 اضافه شده است، در DSM-IV به نام اختلال غذایی یا اختلال خورد و خوراک در نوزادی و خردسالی شناخته می شد. در این اختلال، فرد از غذا خوردن اجتناب می ورزد یا مقدار غذای خود را آنقدر محدود می کند که نیازهای غذایی برطرف نمی شوند و در نتیجه مقدار زیادی از وزن و انرژی خود را از دست می دهد. این اختلال بیشتر در نوزادی یا خردسالی ایجاد می شود و ممکن است در بزرگسالی ادامه یابد.

اختلالات روانی: اختلالات دفع

Elimination  Disorders

1. بی اختیاری ادرار Enuresis
2. بی اختیاری دفع Encopresis
3. اختلال دفع مشخص دیگر Other Specified Elimination Disorder
4. اختلال دفعی نامشخص Unspecified Elimination Disorder

نکته : از اختلالاتی که برای نخستین بار در کودکی و نوجوانی تشخیص داده می شوند منفک شده و طبقه تشخیصی مجزا شده است.

اختلالات خواب – بیداری

Sleep – Wake  Disorders

1. اختلال بی خوابی Insomnia Disorder
2. اختلال پرخوابی Hypersoninolence Disorder
3. حمله خواب Narcolepsy
4. اختلالات خواب مرتبط با تنفس :  الف) تنفس سطحی وقفه تنفسی Obstructive Sleep Apnea Hypopnea  ب) وقفه تنفس مرکزی در خواب Central Sleep Apnea  ج) هیپوونتیلاسیون مرتبط با خواب Sleep-Related Hypoventilation
5. اختلال ریتم شبانه روزی خواب و بیداری Circadian Rhythm Sleep-Wake Disorders
6. اختلال انگیختگی خواب بدون حرکات سریع چشم Non-Rapid Eye Movement Sleep Arousal Disorders
7. اختلال کابوس Nightmare Disorder
8. اختلال رفتار خواب با حرکات سریع چشم Rapid Eye Movement Sleep Behavior Disorder
9. سندرم پاهای بی قرار Restless Legs Syndrome
10. اختلال خواب ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Sleep Disorder
11. اختلال خواب – بیداری مشخص دیگر Other Specified Sleep-Wake Disorder
12. اختلال پر خوابی مشخص دیگر Other Specified Hypersomnolence Disorder
13. اختلال بی خوابی مشخص دیگر Other Specified Insomnia Disorder
14. اختلال بی خوابی نامشخص Unspecified Insonmia Disorder
15. اختلال پرخوابی نامشخص Unspecified Hypersomnolence Disorder
16. اختلال خواب – بیداری نامشخص Unspecified Sleep-Wake Disorder

اختلالات روانی : اختلالات جنسی

۱- کژکاری های جنسی

Sexual Dysfunctions

1. تاخیر انزال Delayed Ejaculation
2. اختلال نعوظی Erectile Disorder
3. اختلالات ارگاسمی در زن Female Orgasmic Disorder
4. اختلال علاقه / برانگیختگی جنسی در زن Female Sexual Interest-Arousal Disorder
5. اختلالات درد / دخول تناسلی – لگنی Genito-Pelvic Pain-Penetration Disorder
6. اختلال میل جنسی کم کار در مرد Male Hypoactive Sexual Desire Disorder
7. انزال زودرس Premature (Early) Ejaculation
8. کژکاری جنسی ناشی از مواد/دارو Substance/Medication-Induced Sexual Dysfunction
9. کژکاری جنسی مشخص دیگر Other Specified Sexual Dysfunction
10.  کژکاری جنسی نامشخص Unspecified Sexual Dysfunction

نکته : DSM IV اختلالات دردهای جنسی را به دو گروه تقسیم کرده بود: واژینیسم (vaginismus) و دیسپارونیا (dyspareunia). به علت مشکلاتی که در تفکیک این دو اختلال وجود داشت، متخصصان توصیه کردند که آنها ادغام شوند و در DSM-5 یک طبقۀ واحد به نام اختلالات درد / دخول تناسلی – لگنی به وجود آورند.

۲- ملال جنسی

Gender  Dysphoria

1. اختلال ملال جنسی درکودکان
2. اختلال ملال جنسی در نوجوانان و بزرگسالان
3. ملال جنسیتی مشخص دیگر

نکته : این طبقه معادل اختلالات هویت جنسی در راهنمای شماره ۴ می باشد.

۳- نابهنجاری های جنسی 

Paraphilic  Disorders

1. اختلال تماشاگری جنسی Voyeuristic Disorder
2. اختلال عورت نمایی Exhibitionistic Disorder
3. اختلال مالش دوستی Frotteuristic Disorder
4. اختلال مازوخیسم جنسی Sexual Masochism Disorder
5. اختلال سادیسم جنسی Sexual Sadism Disorder
6. اختلال بچه بازی  Pedophilic Disorder
7. اختلال یادگارپرستی Fetishistic Disorder
8. اختلال مبدل پوشی Transvestic Disorder

اختلالات اخلالگر ، کنترل تکانه و سلوک

Disruptive,  Impulse-Control  and  Conduct  Disorders

1. اختلال نافرمانی و لجبازی Oppositional Defiant Disorder
2. اختلال انفجاری متناوب Intermittent Explosive Disorder
3. اختلال آتش افروزی Pyromania
4. دزدی بیمارگون Kleptomania
5. اختلال سلوک  Conduct Disorder
6. اختلال شخصیت ضد اجتماعی Antisocial Personality Disorder
7. اختلال اخلالگر ، کنترل تکانه و سلوک مشخص دیگر Other Specified Disruptive, Impulse-Control, and Conduct
   Disorder

نکته : اختلالی به نام اختلال اعتیاد به بازی های اینترنتی (Internet gaming disorder)  به DSM5 اضافه نشده است، اما DSM-5 اختلالی به این نام را در بخش سوم کتاب و در بین فهرست اختلالات پیشنهادی که باید روی آنها بیشتر کار و تحقیق شود قرار داده است. به عبارت دیگر، اختلال اعتیاد به بازی های اینترنتی هنوز به عنوان یک اختلال قابل تشخیص اعلام نشده است.

اختلالات اعتیاد آور و اختلالات مرتبط با مواد

Substance-Related and  Addictive  Disorders

تنها رفتار اعتیادی غیر مصرفی که در این طبقه تشخیصی قرارگرفته است، قماربازی است

سایر اختلالات این طبقه، در سه دسته کلی طبقه بندی شده اند :

1. اختلالات مصرف مواد
2. مسمومیت مواد
3. اختلالات ترک مواد

اختلالات روانی : اختلالات عصبی – شناختی

Neurocognitive   Disorders

اختلالات روانی این طبقه تشخیصی، در DSM-5  به سه دسته تقسیم شده:

1. دلیریوم
2. اختلال عصبی- شناختی عمده
3. اختلال عصبی- شناختی خفیف

اختلالات روانی : اختلالات شخصیت

Personality  Disorders

اختلال شخصیت کلی  

اختلالات شخصیت خوشه A    

پارانویید Paranoid Personality Disorder

اسکیزوئید Schizoid Personality Disorder

اسکیزوتایپی Schizotypal Personality Disorder

اختلالات شخصیت خوشه B  

ضد اجتماعی Antisocial Personality Disorder

مرزی Borderline Personality Disorder

نمایشی Histrionic Personality Disorder

خودشیفته Narcissistic Personality Disorder

اختلالات شخصیت خوشه C   

اجتنابی Avoidant Personality Disorder

وابسته Dependent Personality Disorder

وسواسی Obsessive-Compulsive Personality Disorder